Công nghệ nhận diện khuôn mặt: Cách hoạt động & ứng dụng thực tiễn
Công nghệ nhận diện khuôn mặt ngày càng trở nên phổ biến và ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như an ninh, ngân hàng, du lịch và dịch vụ công. Với khả năng nhận diện chính xác và nhanh chóng, công nghệ này giúp tăng cường an ninh, giảm thiểu rủi ro gian lận, đồng thời mang lại trải nghiệm thuận tiện hơn cho người dùng.
1. Công nghệ nhận diện khuôn mặt là gì?
Công nghệ nhận diện khuôn mặt là phương pháp xác định hoặc xác minh danh tính qua đặc điểm khuôn mặt, có thể nhận diện trong ảnh, video trong thời gian thực.
Công nghệ này là một nhánh của sinh trắc học, tương tự như quét vân tay hay mống mắt. Hiện được ứng dụng nhiều trong an ninh, song ngày càng mở rộng sang các lĩnh vực như thanh toán, y tế, chăm sóc khách hàng và marketing.
Mức độ chính xác của công nghệ nhận diện khuôn mặt
Công nghệ này đạt độ chính xác cao khi ảnh rõ, ánh sáng tốt, góc chụp chuẩn; độ chính xác giảm nếu điều kiện không được kiểm soát.
Các yếu tố cải thiện độ chính xác gồm: chất lượng ảnh, ánh sáng, góc mặt và camera. Ngoài ra, tuổi tác ảnh hưởng đến nhận diện, do khuôn mặt thay đổi theo thời gian.
Công nghệ cốt lõi của công nghệ nhận diện khuôn mặt gồm:
- Trí tuệ nhân tạo (AI): Nền tảng chính, với thuật toán học máy và học sâu giúp hệ thống học từ lượng dữ liệu lớn và ngày càng cải thiện độ chính xác.
- Thị giác máy tính: Giúp máy tính phân tích hình ảnh, video để nhận diện khuôn mặt tự động.
- Phân tích sinh trắc học: Dựa trên việc phân tích các đặc điểm sinh học độc nhất của khuôn mặt để nhận diện.
- Mạng nơ-ron tích chập (CNN): Trích xuất đặc điểm khuôn mặt từ hình ảnh.
Xem thêm: Lợi ích và tác hại của trí tuệ nhân tạo
2. Cách hoạt động của công nghệ nhận diện khuôn mặt
Công nghệ nhận diện khuôn mặt hoạt động bằng cách phân tích đặc điểm sinh trắc học để nhận diện cá nhân. Quá trình này gồm 4 bước:
- Bước 1 – Phát hiện khuôn mặt: Camera xác định và định vị khuôn mặt trong ảnh, video hoặc đám đông.
- Bước 2 – Phân tích khuôn mặt: Hệ thống đo các điểm đặc trưng như khoảng cách giữa mắt, hình dạng gò má, cằm, môi… để tạo “dấu vân tay khuôn mặt”.
- Bước 3 – Chuyển đổi hình ảnh thành dữ liệu: Thông tin khuôn mặt được chuyển thành dữ liệu số (“faceprint”), tương tự dấu vân tay số.
- Bước 4 – So khớp: Faceprint được so sánh với cơ sở dữ liệu (từ mạng xã hội, camera giám sát, hồ sơ pháp lý) để xác định danh tính. Nếu faceprint trùng khớp với một hình ảnh trong cơ sở dữ liệu, hệ thống sẽ đưa ra kết quả nhận diện.
Đây là phương pháp sinh trắc học tự nhiên nhất, dựa trên cách con người nhận biết nhau qua khuôn mặt. Hiện, hơn một nửa dân số thế giới sử dụng công nghệ này qua điện thoại, mạng xã hội và hệ thống an ninh công cộng.
3. Các ứng dụng phổ biến của công nghệ nhận diện khuôn mặt
Khám phá những lĩnh vực và ngành nghề đang tận dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt để nâng cao hiệu quả và bảo mật.
3.1. Ví dụ về ứng dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt tại tổ chức/doanh nghiệp nước ngoài
Một số ứng dụng phổ biến của công nghệ nhận diện khuôn mặt có thể kể đến nh:
- Công nghệ: Apple tích hợp công nghệ này để mở khóa iPhone, đăng nhập ứng dụng và thanh toán nhanh chóng.
- Hàng không: British Airways sử dụng nhận diện khuôn mặt để hành khách có thể lên máy bay mà không cần xuất trình hộ chiếu hay vé.
- Bảo hiểm: Cigna tại Trung Quốc cho phép khách hàng gửi yêu cầu bảo hiểm bằng ảnh chụp khuôn mặt thay vì chữ ký tay.
- Tiếp thị và bán lẻ: Coca-Cola dùng công nghệ này để tặng thưởng khi tái chế, hiển thị quảng cáo cá nhân hóa và tổ chức sự kiện.
- Thử đồ ảo: MAC cho phép khách hàng thử trang điểm qua gương AR tại cửa hàng.
- Dịch vụ khách hàng: McDonald’s tại Nhật sử dụng để đánh giá chất lượng phục vụ, ví dụ như nhân viên có mỉm cười hay không.
- Ứng dụng giải trí: Snapchat tiên phong trong việc tạo filter tương tác với khuôn mặt người dùng, như tai chó hoặc vòng hoa nổi tiếng.
- Sắp xếp ảnh theo khuôn mặt: Các ứng dụng như Google Photos hay Apple Photos tự động nhóm ảnh theo từng người, giúp người dùng dễ dàng tìm kiếm và quản lý kho ảnh cá nhân.
- Kê khai thuế: Trước đây, Sở Thuế vụ Hoa Kỳ (IRS) từng dùng công nghệ này để xác minh tài khoản người nộp thuế trực tuyến, nhưng đã tạm dừng vì lo ngại quyền riêng tư.
3.2. Ứng dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt tại Việt Nam
Xác thực danh tính khi đăng ký tài khoản:
Công nghệ nhận diện khuôn mặt tích hợp CCCD gắn chip được ứng dụng rộng rãi trong ngân hàng, ví điện tử, chứng khoán, viễn thông và dịch vụ công, giúp đơn giản hóa đăng ký tài khoản, tăng bảo mật, giảm nguy cơ giả mạo. Tại Việt Nam, ACB tích hợp giải pháp FPT.IDCheck vào quy trình đăng ký thẻ tín dụng trên ACB One, xác minh mở tài khoản và phát hành thẻ tại các kênh phân phối.
Camera giám sát nhận diện khuôn mặt
Nhiều doanh nghiệp, hộ gia đình tại Việt Nam dùng camera AI nhận diện khuôn mặt để tăng an ninh, phân biệt người quen – người lạ, gửi cảnh báo khi phát hiện đối tượng cần chú ý. Tháng 03/2023, FPT đã giới thiệu tính năng nhận diện khuôn mặt tích hợp công nghệ AI trên sản phẩm camera an ninh giám sát FPT Camera.
Khi người đã có trong cơ sở dữ liệu xuất hiện trước khung hình, camera hiển thị thông báo: “Phát hiện người quen cùng hình ảnh và các thông tin đi kèm”. Tính năng này hỗ trợ: Nhận diện người thân trong gia đình, Nhận diện khách hàng thân thiết, KH VIP, nhận diện nhân viên, các đối tượng được phép ra vào khu vực không phận sự, đối tượng blacklist.
Nhận phòng khách sạn không cần chìa khóa:
Trong du lịch – khách sạn, công nghệ nhận diện khuôn mặt giúp khách tự check-in, mở cửa phòng mà không cần chìa khóa vật lý. Vinpearl Nha Trang áp dụng để rút ngắn thời gian nhận phòng và cá nhân hóa dịch vụ.
4. Ưu điểm và hạn chế của công nghệ nhận diện khuôn mặt
Đánh giá các lợi ích nổi bật cùng những thách thức còn tồn tại của công nghệ này trong thực tiễn.
| Ưu điểm | Hạn chế |
|
|
5. Xu hướng phát triển của công nghệ nhận diện khuôn mặt
Mặc dù công nghệ nhận diện khuôn mặt vẫn tồn tại hạn chế, đặc biệt về quyền riêng tư và tính chính xác trong các tình huống phức tạp, nhưng thị trường này vẫn tiếp tục đổi mới mạnh mẽ.
Một số xu hướng chính định hình tương lai gồm:
- Xác thực 3D: Dựng bản đồ ba chiều khuôn mặt giúp kháng giả mạo, hoạt động ổn định trong ánh sáng yếu hoặc góc nghiêng. Ngoài smartphone, công nghệ sẽ mở rộng sang tài chính, kiểm soát biên giới và y tế.
- Thanh toán không tiếp xúc bằng khuôn mặt: Xác thực khuôn mặt không cần chạm đang thay đổi trải nghiệm giao dịch trong bán lẻ, y tế, du lịch. Các hệ thống của Mastercard, Alipay đang thử nghiệm thanh toán bằng khuôn mặt, kết hợp công nghệ phát hiện sự sống (liveness detection) và chip bảo mật để đảm bảo an toàn tối đa.
- Điện toán biên (Edge Computing): Cho phép xử lý dữ liệu ngay trên thiết bị, giảm độ trễ và rủi ro rò rỉ. Kết hợp AI tại thiết bị đầu cuối giúp xác thực nhanh, riêng tư, ít phụ thuộc vào đám mây – phù hợp xu hướng xử lý tại chỗ.
- Xác thực không cần đăng ký thủ công: Tự động tạo hồ sơ xác thực dựa trên ảnh hồ sơ hiện có từ hệ thống quản lý nhân sự hoặc hệ thống kiểm soát ra vào, người dùng không cần trải qua bước đăng ký thủ công
- Công nghệ phát hiện sự sống (liveness detection): Đảm bảo người dùng là thật, đang hiện diện – không chỉ ảnh tĩnh, bằng cách phân tích cử động nhỏ như chớp mắt, theo dõi ánh mắt, hoặc các dấu hiệu sinh tồn khác
- Khung pháp lý và đạo đức: Việc sử dụng công nghệ này đặt ra vấn đề về quyền riêng tư. Các quy định minh bạch, dựa trên sự đồng thuận và quyền từ chối sẽ ngày càng được chú trọng để đảm bảo công nghệ phát triển đi kèm trách nhiệm xã hội.
- Tích hợp blockchain: Cung cấp phương án lưu trữ dữ liệu sinh trắc học mã hóa, phi tập trung, giúp người dùng kiểm soát thông tin cá nhân tốt hơn. Một số công ty đang tiên phong ứng dụng blockchain vào quản lý dữ liệu khuôn mặt.
- AR tăng cường bảo mật: AR được sử dụng trong xác thực bằng cách yêu cầu người dùng thực hiện các hành động cụ thể (như xoay đầu) trong thời gian thực, tạo thêm lớp xác nhận sống động và tương tác, giúp tăng độ tin cậy và trải nghiệm người dùng
6. FPT.ID Check – Giải pháp chống giả mạo xác thực số với độ chính xác 100%
FPT.IDCheck là giải pháp tiên phong trong xác thực định danh điện tử do FPT IS phát triển. Dựa trên nền tảng xác thực thẻ căn cước công dân (CCCD) gắn chip của Bộ Công an, kết hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đạt chuẩn quốc tế ISO/IEC 30107-3:2017, FPT.IDCheck cho khả năng xác thực danh tính chính xác 100%, loại bỏ rủi ro giả mạo trong giao dịch số.
Hiện FPT IS là một trong những doanh nghiệp đầu tiên tại Việt Nam được Bộ Công an cấp phép cung cấp dịch vụ xác thực thẻ CCCD gắn chip, khẳng định vị thế dẫn đầu trong đáp ứng tiêu chuẩn công nghệ và bảo mật.
Ứng dụng thực tiễn của giải pháp FPT.ID Check:
- Ngân hàng ACB: Ứng dụng trong quy trình mở tài khoản, cấp thẻ tín dụng trên ngân hàng số ACB ONE, tăng độ chính xác và an toàn khi xác thực danh tính; dự kiến mở rộng ra các nghiệp vụ khác.
- Sàn thương mại điện tử Shopee: Tích hợp để xác thực đăng ký tài khoản người dùng và chủ shop, tăng bảo mật, ngăn chặn gian lận.
- Ngân hàng SHB: Triển khai trên chi nhánh và ứng dụng di động để thu thập, xác thực sinh trắc học khuôn mặt trong giao dịch chuyển khoản, đảm bảo tuân thủ QĐ 2345/QĐ-NHNN.
- Đại học Bách Khoa: Hơn 20.000 thí sinh được thực hiện xác thực bằng CCCD gắn chip khi làm thủ tục vào phòng thi tham gia kỳ thi đánh giá tư duy của Đại học Bách Khoa Hà Nội năm 2023
Trong kỷ nguyên số, công nghệ nhận diện khuôn mặt không chỉ mở ra bước tiến mới trong bảo mật và tự động hóa, mà còn góp phần nâng cao trải nghiệm người dùng và hiệu quả vận hành cho doanh nghiệp. Việc lựa chọn giải pháp phù hợp, đảm bảo hài hòa giữa tiện ích, bảo mật và tuân thủ pháp lý là yếu tố then chốt để chuyển đổi số thành công. Quý doanh nghiệp có nhu cầu tìm hiểu thêm về FPT.IDCheck, vui lòng để lại thông tin liên hệ TẠI ĐÂY, đội ngũ chuyên gia FPT IS sẽ kết nối trong thời gian sớm nhất.
