eKYC là gì? Toàn cảnh về định danh điện tử trong ngân hàng và tài chính
eKYC (định danh điện tử) đang trở thành nền tảng không thể thiếu trong hành trình chuyển đổi số của ngành ngân hàng – nơi công nghệ, dữ liệu định danh và trải nghiệm liền mạch hội tụ để thay đổi cách ngân hàng tiếp cận và phục vụ khách hàng. Không chỉ giúp đơn giản hóa quy trình mở tài khoản, eKYC còn góp phần tối ưu vận hành, tăng cường bảo mật và mở rộng tiếp cận dịch vụ tài chính đến mọi khu vực, đặc biệt là vùng sâu vùng xa. Tại Việt Nam, eKYC đang được đẩy mạnh nhờ hành lang pháp lý rõ ràng và sự tham gia tích cực từ các ngân hàng thương mại.
Cùng FPT IS tìm hiểu toàn cảnh eKYC ngân hàng – từ khái niệm, lợi ích, thực trạng triển khai đến các công nghệ cốt lõi và giải pháp trong bài viết dưới đây.
1. eKYC là gì?
eKYC (Electronic Know Your Customer) là quá trình xác minh danh tính khách hàng bằng hình thức trực tuyến, thông qua việc sử dụng công nghệ nhận dạng. Thay vì đến quầy giao dịch như trước đây, khách hàng chỉ cần sử dụng điện thoại hoặc thiết bị có kết nối Internet để xác minh danh tính thông qua hình ảnh khuôn mặt, video chân dung, dữ liệu từ căn cước công dân.
Sự khác biệt giữa KYC và eKYC ngân hàng
Khác với phương pháp KYC truyền thống yêu cầu gặp mặt trực tiếp tại quầy giao dịch, eKYC cho phép người dùng mở tài khoản ngân hàng, đăng ký thẻ tín dụng hoặc sử dụng các dịch vụ tài chính trực tuyến mà không cần đến chi nhánh
Không chỉ tiện lợi, eKYC còn mang lại hiệu quả cao về chi phí, tăng tốc độ xử lý và góp phần đảm bảo an toàn giao dịch trong môi trường số. Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, tính đến cuối năm 2023, hơn 40 ngân hàng tại Việt Nam đã triển khai eKYC, với tổng số lượng tài khoản mở mới trực tuyến đạt gần 20 triệu tài khoản – tăng hơn 250% so với năm 2020.
2. Thực trạng triển khai eKYC ngân hàng tại Việt Nam
Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong việc hoàn thiện khung pháp lý cho eKYC. Nhiều văn bản pháp lý quan trọng đã được ban hành:
- Nghị định số 87/2019/NĐ-CP: Cho phép tổ chức tín dụng xác minh danh tính khách hàng mà không cần gặp mặt trực tiếp khi mở tài khoản lần đầu.
- Thông tư số 16/2020/TT-NHNN: Hướng dẫn chi tiết về việc mở tài khoản thanh toán bằng phương thức điện tử.
- Nghị quyết 06/NQ-CP (2022) và Chiến lược phát triển Chính phủ số đến năm 2030: Nhấn mạnh vai trò của CSDLQGvDC trong việc xác minh danh tính và thúc đẩy dịch vụ tài chính số.
Các văn bản này đã tạo điều kiện để ngân hàng kết nối trực tiếp với Cơ sở dữ liệu quốc gia, xác minh khách hàng từ xa một cách hợp pháp, an toàn và đẩy mạnh ứng dụng eKYC ngân hàng.
Tính đến năm 2025, hầu hết các ngân hàng thương mại tại Việt Nam đã triển khai quy trình định danh khách hàng điện tử (eKYC) để mở tài khoản thanh toán từ xa. Theo thống kê, đến cuối năm 2022, đã có 40 ngân hàng (như Vietcombank, BIDV, TPBank, Techcombank, MBBank…) chính thức áp dụng eKYC cho khách hàng mở tài khoản, với hơn 11,9 triệu tài khoản thanh toán được mở thông qua phương thức này như.
Tìm hiểu thêm: Chuyển đổi số ngành ngân hàng
3. Lợi ích của eKYC ngân hàng
Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt và xu hướng dịch chuyển sang ngân hàng số, việc rút ngắn thời gian phục vụ và tăng tính tiện lợi cho người dùng là yếu tố sống còn. Bên cạnh đó, các quy định về phòng chống rửa tiền, bảo mật thông tin và định danh khách hàng đang ngày càng siết chặt.
3.1. Rút ngắn thời gian và tăng độ chính xác trong xác minh danh tính
Trước đây, quy trình KYC truyền thống phụ thuộc vào hồ sơ giấy tờ, đối chiếu thủ công và xác minh qua trung gian, khiến thời gian xử lý hồ sơ kéo dài từ 1–3 ngày. Với eKYC ngân hàng, đặc biệt là khi kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (CSDLQGvDC), việc xác minh danh tính có thể thực hiện hoàn toàn tự động chỉ trong vài phút. Hệ thống có thể truy xuất dữ liệu nhân thân (số định danh cá nhân, họ tên, địa chỉ, tình trạng hôn nhân…) và đối chiếu tức thì, giúp ngân hàng tiết kiệm chi phí vận hành, nâng cao tốc độ phục vụ và giảm thiểu rủi ro pháp lý từ sai sót trong xác minh thủ công.
3.2. Tăng cường phòng chống gian lận tài chính và bảo vệ hệ thống
eKYC ngân hàng ứng dụng các lớp xác thực hiện đại như sinh trắc học, AI và kết nối trực tiếp với CSDLQGvDC, giúp phát hiện hành vi giả mạo ngay từ bước đầu. Việc sử dụng CCCD gắn chip, xác thực ảnh chân dung thật (liveness detection), đối chiếu khuôn mặt và quét NFC giúp ngân hàng kiểm soát chặt chẽ mọi hoạt động mở tài khoản, vay vốn và giao dịch điện tử. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tội phạm tài chính công nghệ cao ngày càng gia tăng. Nhờ đó, eKYC không chỉ giảm rủi ro tổn thất mà còn nâng cao uy tín và độ tin cậy của ngân hàng với khách hàng và nhà đầu tư.
3.3. Mở rộng tiếp cận tài chính cho khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa
Với eKYC, người dân không còn cần đến trực tiếp ngân hàng để xác minh danh tính. Điều này đặc biệt ý nghĩa đối với các khu vực miền núi, hải đảo, nơi điều kiện tiếp cận chi nhánh còn hạn chế. Chỉ cần thiết bị di động và kết nối Internet, khách hàng có thể mở tài khoản từ xa – một bước đột phá trong chiến lược thúc đẩy tài chính toàn diện tại Việt Nam.
3.4. Hỗ trợ xây dựng hồ sơ tín dụng minh bạch, chính xác hơn
Thông tin khách hàng được đồng bộ hoá với hệ thống định danh quốc gia
Thông tin khách hàng trong eKYC ngân hàng không còn bị giới hạn bởi hồ sơ tự khai mà được đồng bộ hóa với hệ thống định danh quốc gia. Các yếu tố như mã số định danh, nơi cư trú, lịch sử vay vốn, và thông tin sinh trắc học được chuẩn hóa và xác minh theo thời gian thực. Điều này giúp các tổ chức tín dụng xây dựng hồ sơ tín dụng toàn diện, giảm rủi ro từ thông tin sai lệch hoặc giả mạo. Đồng thời, ngân hàng có thể triển khai mô hình đánh giá tín dụng theo hướng dữ liệu lớn (Big Data) với độ chính xác cao, kiểm soát chặt tình trạng vay chéo, giảm nợ xấu và hướng tới phát triển thị trường tín dụng bền vững.
4. Quy trình triển khai eKYC trong ngân hàng
Mỗi ngân hàng có thể tùy chỉnh quy trình eKYC, nhưng nhìn chung gồm các bước sau:
Quy trình triển khai eKYC Ngân Hàng
Bước 1: Chụp ảnh giấy tờ tùy thân
Khách hàng chụp ảnh cả hai mặt của giấy tờ tùy thân như CCCD, hộ chiếu hoặc bằng lái xe. Cần đảm bảo ảnh rõ nét, không bị lóa sáng hay mất góc để hệ thống có thể trích xuất thông tin chính xác.
Bước 2: Quét dữ liệu từ chip (NFC)
Đối với CCCD gắn chip, khách hàng cần đặt thẻ đúng vị trí quét NFC trên thiết bị di động. Dữ liệu sẽ được đọc tự động từ chip để xác thực thông tin.
Bước 3: Xác thực khuôn mặt (Liveness Detection)
Khách hàng quay mặt nhẹ sang trái, phải và nhìn thẳng vào camera để hệ thống ghi nhận và so khớp sinh trắc học với ảnh trên giấy tờ
Bước 4: Đối chiếu và xác thực thông tin
Hệ thống tự động so sánh thông tin giấy tờ, dữ liệu chip và khuôn mặt để đảm bảo tính đồng nhất. Nếu khớp, người dùng được thông báo chuyển sang bước tiếp theo.
Bước 5: Hoàn tất quy trình eKYC
Khi mọi thông tin được xác thực thành công, khách hàng có thể mở tài khoản hoặc sử dụng dịch vụ ngay lập tức. Toàn bộ quy trình thường chỉ mất khoảng 30–60 giây.
5. Công nghệ cốt lõi tạo nên eKYC
5.1. OCR (Optical Character Recognition)
Công nghệ OCR giúp trích xuất thông tin từ ảnh chụp giấy tờ tùy thân (CCCD, hộ chiếu, giấy phép lái xe…) thành văn bản để đối chiếu. Nhờ đó, eKYC ngân hàng có thể tự động xử lý thông tin khách hàng một cách nhanh chóng, chính xác và không cần nhập tay.
5.2. Face Matching
Ứng dụng công nghệ học sâu (Deep Learning), Face Matching cho phép so sánh ảnh chụp trên giấy tờ với ảnh selfie của người dùng trong thời gian thực. Tính năng này giúp đảm bảo khách hàng là người thật và không sử dụng hình ảnh giả mạo.
5.4. Liveness Detection
Công nghệ này giúp xác minh rằng người thực đang thực hiện thao tác xác thực, ngăn chặn tình huống sử dụng ảnh, video phát lại hoặc mặt nạ để đánh lừa hệ thống. Đây là lớp bảo mật thứ hai sau Face Matching.
5.4. e-Signature (Chữ ký điện tử)
Khách hàng có thể ký hợp đồng hoặc biểu mẫu từ xa mà không cần in ấn, scan hay gặp mặt trực tiếp. Điều này giúp ngân hàng đẩy nhanh tiến độ xử lý giao dịch và cải thiện trải nghiệm khách hàng.
5.5. NFC & RFID
Đọc dữ liệu từ chip trên CCCD bằng smartphone
Kết nối không dây tầm ngắn này cho phép đọc dữ liệu từ chip trên CCCD để xác minh danh tính khách hàng. Tính năng NFC nâng cao bảo mật và giảm thiểu sai lệch thông tin do người dùng nhập liệu sai.
6. Thách thức khi triển khai eKYC
6.1. Mạo danh và giả mạo giấy tờ
Trong môi trường trực tuyến, việc giả mạo giấy tờ tùy thân hoặc sử dụng hình ảnh chỉnh sửa (deepfake) để qua mặt hệ thống xác thực là hoàn toàn khả thi. Tội phạm có thể sử dụng ảnh in, video đã qua xử lý hoặc chỉnh sửa thông tin cá nhân trên giấy tờ để mở tài khoản, vay vốn hoặc chuyển tiền với danh tính giả. Điều này đòi hỏi ngân hàng phải liên tục nâng cấp công nghệ như Liveness Detection, xác thực khuôn mặt đa lớp và tích hợp các công cụ phát hiện gian lận nâng cao
Tội phạm mạng đang lợi dụng công nghệ deepfake để giả mạo khuôn mặt, đánh lừa hệ thống xác thực sinh trắc học
6.2. Rò rỉ thông tin cá nhân và quyền riêng tư
Dữ liệu định danh khách hàng được lưu trữ và xử lý trên nền tảng số có nguy cơ bị hacker tấn công, đánh cắp hoặc khai thác trái phép. Nếu ngân hàng không có hệ thống bảo mật mạnh và chính sách bảo vệ dữ liệu rõ ràng, eKYC ngân hàng sẽ trở thành điểm yếu về an ninh. Ngoài ra, việc chia sẻ dữ liệu giữa ngân hàng và các bên thứ ba mà không có sự đồng thuận minh bạch từ khách hàng cũng là rủi ro pháp lý đáng lo ngại.
6.3. Nguy cơ bị lợi dụng để rửa tiền, tài trợ khủng bố
Việc mở tài khoản mà không cần gặp mặt trực tiếp có thể bị các tổ chức tội phạm lợi dụng để hợp thức hóa dòng tiền bất hợp pháp hoặc thực hiện các giao dịch tài chính ẩn danh. Nếu hệ thống kiểm soát không đủ mạnh, eKYC ngân hàng có thể trở thành kênh trung gian trong các hoạt động tài chính phi pháp.
6.4. Rủi ro công nghệ và lỗi xác thực
Công nghệ eKYC phụ thuộc vào độ chính xác của các giải pháp như OCR, nhận diện khuôn mặt, AI học máy,… Nếu các công cụ này hoạt động kém chính xác do thiếu dữ liệu huấn luyện, chất lượng ảnh thấp hoặc bị tấn công, toàn bộ quy trình xác thực có thể bị sai lệch. Ngoài ra, việc thiếu chuẩn hóa kỹ thuật trong đánh giá hiệu suất hệ thống cũng dẫn đến sự không đồng nhất trong chất lượng xác thực giữa các ngân hàng.
6.5. Tấn công an ninh mạng và sự cố hệ thống
Hạ tầng eKYC ngân hàng có thể bị tấn công bởi mã độc, DDoS hoặc hacker nhắm vào hệ thống định danh. Khi các ứng dụng eKYC bị xâm nhập, hacker có thể chiếm quyền truy cập dữ liệu, chỉnh sửa hồ sơ khách hàng, hoặc vô hiệu hóa hệ thống xác thực, gây ra hậu quả nghiêm trọng cho cả người dùng và ngân hàng.
7. Giải pháp xác thực định danh FPT.eID – Bảo mật, linh hoạt và chuẩn quốc tế
Trong hệ sinh thái chuyển đổi số ngành tài chính – ngân hàng, FPT IS không chỉ là đối tác công nghệ hàng đầu mà còn là đơn vị tiên phong phát triển giải pháp xác thực điện tử toàn diện – FPT.eID. Đây là lời giải cho bài toán xác minh danh tính bảo mật, linh hoạt và đáp ứng chuẩn quốc tế trong triển khai eKYC ngân hàng.
Công nghệ sinh trắc học đạt chuẩn quốc tế
FPT.eID ứng dụng công nghệ Deep Learning để triển khai các phương thức xác thực sinh trắc học như: OCR (trích xuất thông tin từ giấy tờ), Face Matching (so sánh khuôn mặt), Liveness Detection (nhận diện người thật), và Face Searching (đối chiếu ảnh khuôn mặt với cơ sở dữ liệu). FPT IS là đơn vị đầu tiên tại Việt Nam và thứ hai tại Đông Nam Á đạt chứng chỉ ISO/IEC 30107-3:2017 Level 2 – tiêu chuẩn quốc tế về chống giả mạo sinh trắc học khuôn mặt, khẳng định năng lực bảo mật ở cấp cao nhất.
Mô phỏng tình huống giả mạo xác minh sinh trắc học bằng ảnh deepfake
Xác thực CCCD gắn chip với độ chính xác tuyệt đối
Thông qua công nghệ NFC tích hợp trên mobile app hoặc thiết bị đầu đọc chuyên dụng FPT.IDReader, hệ thống có thể giải mã dữ liệu từ CCCD gắn chip và đối chiếu trực tiếp với dữ liệu dân cư quốc gia (RAR), đảm bảo tính xác thực tuyệt đối trong từng giao dịch eKYC ngân hàng.
Công nghệ NFC tích hợp trên mobile app
Tuân thủ bảo mật và pháp lý nghiêm ngặt
Giải pháp FPT.eID đáp ứng đầy đủ các quy định tại Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân, đảm bảo rằng mọi hoạt động thu thập, xử lý và chia sẻ dữ liệu CCCD đều yêu cầu sự đồng thuận rõ ràng của công dân – dưới hình thức ký số, tick chọn hoặc biểu mẫu điện tử. Hệ thống bảo mật được thiết kế theo chuẩn cao nhất, sẵn sàng tích hợp xác thực hai lớp và mã hóa toàn bộ dữ liệu giao dịch.
Tích hợp linh hoạt, triển khai nhanh chóng
FPT.eID cho phép tích hợp với đa nền tảng hệ điều hành như Windows, Linux, Android, iOS và linh hoạt triển khai on-cloud hoặc on-premise. Giải pháp được thiết kế để đồng bộ nhanh chóng với hệ thống nội bộ sẵn có của ngân hàng, tổ chức tài chính hoặc doanh nghiệp lớn. Thời gian triển khai chỉ từ 4–5 tuần cho tổ chức tài chính và 2–3 tháng cho hệ thống ngân hàng toàn diện.
FPT IS là đối tác chiến lược của Bộ Công An, là một trong số ít doanh nghiệp công nghệ đáp ứng đầy đủ yêu cầu kỹ thuật và an toàn dữ liệu. Đến nay, FPT.eID đã được triển khai cho hơn 80% thị trường tài chính – ngân hàng tại Việt Nam, với các khách hàng tiêu biểu như TPBank, VPBank, ACB,… Doanh nghiệp cũng tự nghiên cứu, sản xuất các thiết bị đọc dữ liệu chuyên dụng như FPT.IDReader, FPT Kiosk, phục vụ linh hoạt cho giao dịch tại quầy, từ xa hoặc tự phục vụ. Mô hình tính phí theo giao dịch (transaction-based) giúp khách hàng dễ dàng mở rộng và tối ưu chi phí.
Với nền tảng công nghệ vững chắc và kinh nghiệm triển khai thực tế sâu rộng, FPT.eID đang trở thành chuẩn mực mới cho định danh điện tử an toàn, thông minh và hiệu quả trong kỷ nguyên ngân hàng số.
