Từ Excel đến AI: Bước tiến mới trong Báo cáo phát triển bền vững

Trong nhiều năm, các báo cáo phát triển bền vững chủ yếu được thực hiện thủ công bằng bảng tính Excel. Ban đầu, việc kiểm kê phát thải được thực hiện một cách rời rạc và thủ công, nhưng theo thời gian, báo cáo phát thải đã trở thành một trong những lĩnh vực phức tạp và được quản lý nghiêm ngặt nhất trong đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Trên phạm vi toàn cầu, các tổ chức đang phải đáp ứng những yêu cầu công bố thông tin về Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG) ngày càng khắt khe hơn, khiến các hệ thống bảng tính truyền thống không còn phù hợp với nhu cầu quản lý và minh bạch dữ liệu hiện nay.

Giai đoạn tiếp theo của phát triển bền vững doanh nghiệp sẽ được thúc đẩy bởi tự động hóa, tích hợp dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI). Sự chuyển đổi này sẽ định hình lại cách thức báo cáo và vận hành của các tổ chức, liên kết trực tiếp các tiêu chuẩn bền vững với kết quả tài chính và việc tạo ra giá trị lâu dài.

Kế toán và tự động hóa dựa trên AI sẽ là giải pháp bền vững mới cho doanh nghiệp (Nguồn: Internet). 

Khi bảng tính không còn đủ nữa 

Excel từng mang lại cho doanh nghiệp cảm giác kiểm soát – nhờ tính linh hoạt, quen thuộc và khả năng tùy chỉnh cao. Tuy nhiên, khối lượng và mức độ phức tạp của dữ liệu phát triển bền vững ngày nay đã vượt xa khả năng của công cụ này. Báo cáo ESG hiện đại đòi hỏi quản lý hàng nghìn điểm dữ liệu đến từ nhiều nhà máy, chuỗi cung ứng và hoạt động khác nhau. Chỉ riêng việc tính toán phát thải Phạm vi 1, 2 và 3 đã cần dữ liệu đầu vào từ nhiều hệ thống như tiêu thụ năng lượng, hồ sơ mua sắm, dữ liệu logistics, thậm chí là khai báo từ các nhà cung cấp. 

Càng nhiều dữ liệu, bảng tính càng trở nên mong manh. Tệp dễ bị trùng lặp, xung đột định dạng, và chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể dẫn đến rủi ro nghiêm trọng về tuân thủ. Đáng lo hơn, bảng tính thiếu khả năng truy xuất nguồn gốc – một yêu cầu cốt lõi trong bối cảnh các quy định như Chỉ thị Báo cáo Phát triển Bền vững Doanh nghiệp (CSRD) của Liên minh châu Âu ngày càng siết chặt. Doanh nghiệp không chỉ phải chứng minh được nguồn gốc dữ liệu, mà còn phải đảm bảo quy trình tính toán và kiểm toán được minh bạch. Excel – vốn được tạo ra để linh hoạt – chưa bao giờ được thiết kế cho sự minh bạch và trách nhiệm giải trình. 

Những hạn chế này không chỉ làm gia tăng thời gian và chi phí vận hành, mà còn có thể ảnh hưởng đến yếu tố quan trọng hơn cả: uy tín doanh nghiệp. Khi nhà đầu tư, khách hàng và cơ quan quản lý đều đòi hỏi kết quả ESG có thể kiểm chứng, việc dựa vào các phương pháp quản lý dữ liệu lỗi thời có nguy cơ làm suy giảm niềm tin và năng lực cạnh tranh của tổ chức. 

Cách AI tái định nghĩa kế toán bền vững 

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra một kỷ nguyên mới cho phát triển bền vững – nơi độ chính xác, tính tự động hóa và khả năng dự báo trở thành nền tảng của quản trị dữ liệu phát triển bền vững. Thay vì phụ thuộc vào nhập liệu thủ công, các hệ thống AI có thể kết nối trực tiếp với những nguồn dữ liệu vận hành như hệ thống ERP, cơ sở dữ liệu nhân sự, mạng lưới logistics hay đơn vị cung cấp năng lượng, để thu thập thông tin theo thời gian thực. 

Các mô hình máy học (machine learning) có thể tự động phân loại giao dịch và gán chúng vào các danh mục bền vững phù hợp như tiêu thụ năng lượng, hoạt động công tác, nguyên vật liệu hay dòng thải. Hệ thống sau đó tự động tính toán phát thải dựa trên hệ số phát thải cập nhật, đồng thời điều chỉnh liên tục khi có dữ liệu mới. Cách làm này không chỉ loại bỏ khâu nhập liệu thủ công mà còn đảm bảo mọi con số đều có thể truy xuất và kiểm chứng, giải quyết triệt để bài toán minh bạch mà bảng tính truyền thống không thể đáp ứng. 

AI cũng mang lại trí tuệ phân tích cho một quy trình vốn dĩ tĩnh. Các mô hình dự báo có thể mô phỏng tác động của những thay đổi trong vận hành – chẳng hạn như thay đổi nhà cung cấp, nâng cấp thiết bị hay tối ưu tuyến vận chuyển – để ước tính mức giảm phát thải, chi phí và lợi ích tài chính. Bên cạnh đó, công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) cho phép hệ thống tự động trích xuất dữ liệu ESG từ hóa đơn, hợp đồng hoặc báo cáo, giúp tiết kiệm đáng kể thời gian kiểm toán và tổng hợp. 

Khi dữ liệu bền vững trở nên linh hoạt, chính xác và tích hợp sâu với hệ thống tài chính, kế toán bền vững không còn là hoạt động báo cáo bị động, mà trở thành công cụ quản trị chủ động hướng tới tương lai. Kết quả không chỉ là báo cáo chính xác hơn, mà quan trọng hơn – là khả năng ra quyết định nhanh hơn, thông minh hơn, giúp doanh nghiệp phát hiện sớm điểm chưa hiệu quả, dự báo chi phí carbon, và lồng ghép rủi ro khí hậu vào chiến lược tài chính dài hạn. 

Vì sao doanh nghiệp cần quan tâm 

Với nhiều doanh nghiệp, kế toán phát thải tích hợp AI từng được xem là một khoản đầu tư cho tương lai – nhưng thực tế, đó đang là nhu cầu cấp thiết của hiện tại. Trên toàn cầu, dữ liệu phát triển bền vững đang được yêu cầu tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt tương tự như dữ liệu tài chính. Các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và kiểm toán viên đều kỳ vọng thông tin ESG phải chính xác, có thể xác minh và được cập nhật theo thời gian thực. 

Các nền tảng quản lý ESG ứng dụng AI giúp giảm đáng kể chi phí và độ phức tạp trong tuân thủ, nhờ khả năng tự động thu thập, đối chiếu và lưu trữ dữ liệu trong hồ sơ sẵn sàng kiểm toán. Quan trọng hơn, chúng tăng cường niềm tin của nhà đầu tư, bởi dữ liệu ESG minh bạch, liên tục và có truy xuất nguồn gốc rõ ràng phản ánh trực tiếp năng lực quản trị và mức độ trưởng thành bền vững của doanh nghiệp. 

Tuy nhiên, giá trị của AI không chỉ nằm ở việc đáp ứng quy định. Các hệ thống tự động giúp doanh nghiệp nhận diện lãng phí, phát hiện hoạt động kém hiệu quả và tối ưu chi phí vận hành, từ đó vừa giảm phát thải, vừa nâng cao hiệu quả kinh doanh. Khi dữ liệu ESG được quản lý chính xác và thông minh, nó không còn là nghĩa vụ báo cáo, mà trở thành đòn bẩy tăng trưởng thực sự. 

Những doanh nghiệp tiên phong trong quá trình chuyển đổi này sẽ nắm lợi thế cạnh tranh dài hạn. Trong bối cảnh thế giới đang tiến tới thuế carbon, Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) và các yêu cầu nghiêm ngặt về hàm lượng carbon trong sản phẩm, những công ty sở hữu hệ thống dữ liệu ESG mạnh mẽ, minh bạch và có thể kiểm toán sẽ dễ dàng thích ứng và tận dụng cơ hội thị trường. Nói cách khác, AI trong kế toán phát thải không chỉ là lá chắn trước rủi ro pháp lý, mà còn là động lực chiến lược thúc đẩy tăng trưởng xanh và nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu. 

Tương lai của trí tuệ tích hợp 

Thay đổi lớn nhất trong vài năm tới sẽ là sự hòa nhập giữa tài chính và phát triển bền vững. Doanh nghiệp sẽ không còn xem ESG như một dự án bên lề, mà là một trụ cột trong chiến lược quản trị tổng thể. Dữ liệu bền vững sẽ được theo dõi, xác minh và phân tích song song với dữ liệu tài chính, trở thành một phần của ngôn ngữ kinh doanh hiện đại. 

AI chính là chất xúc tác giúp điều đó trở thành hiện thực. Công nghệ này cho phép các Giám đốc Tài chính (CFO) và nhà quản lý bền vững hiểu rõ mối liên hệ giữa hiệu quả môi trường và hiệu quả tài chính – chẳng hạn như chi phí carbon gắn với từng sản phẩm, hay giá trị tiết kiệm dài hạn từ các khoản đầu tư xanh. 

Trong mô hình mới, báo cáo bền vững không chỉ là công cụ tuân thủ, mà trở thành nền tảng cho hoạch định chiến lược, đầu tư và cạnh tranh. Những doanh nghiệp bắt đầu xây dựng hệ thống dữ liệu ESG thông minh ngay hôm nay sẽ là những người dẫn đầu trong nền kinh tế carbon thấp của tương lai. 

Bởi vì trong kỷ nguyên mới, phát triển bền vững chính là ngôn ngữ của kinh doanh – và AI là công cụ giúp ngôn ngữ ấy trở nên đo lường được, quản lý được và sinh lợi được. 

Tài liệu tham khảo

• Ibm. (2025, July 22). CSRD. IBM. https://www.ibm.com/think/topics/csrd#:~:text=The%20CSRD%20is%20European%20Union,ESG)%20actions%20affect%20their%20business. 
• What smart companies know about AI Integration | ScaleFocus. (n.d.). Scalefocus. https://www.scalefocus.com/blog/what-smart-companies-know-about-ai-integration#:~:text=across%20various%20industries.-,Enhanced%20decision%2Dmaking%20and%20predictive%20analytics,might%20happen%20before%20they%20act.