Doanh nghiệp Việt trước áp lực kép về chi phí và giá bán sản phẩm “xanh”

Người tiêu dùng cân nhắc trước quầy sản phẩm xanh – khi ý thức môi trường tăng cao nhưng “rào cản giá” vẫn là thử thách lớn nhất (Ảnh: VGP/QT) 

Thực trạng doanh nghiệp Việt trước áp lực kép 

Khi yêu cầu về phát triển bền vững và bảo vệ môi trường ngày càng trở thành ưu tiên chiến lược, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt với một nghịch lý khó hóa giải. Để đáp ứng các tiêu chí “xanh” – từ quy trình sản xuất sạch, sử dụng nguyên liệu thân thiện cho đến đạt các chứng nhận môi trường – doanh nghiệp buộc phải gia tăng đầu tư vào công nghệ, cải tiến quy trình và hoàn thiện hệ thống quản lý chất lượng. Hệ quả tất yếu là chi phí sản xuất đội lên, kéo theo giá bán sản phẩm “xanh” cao hơn đáng kể so với sản phẩm thông thường. 

Trong khi đó, thực tế thị trường lại cho thấy phần lớn người tiêu dùng vẫn coi trọng yếu tố giá cả, và chỉ một tỷ lệ hạn chế sẵn sàng chi trả thêm cho sản phẩm thân thiện môi trường nếu mức chênh lệch vượt quá ngưỡng hợp lý.  

Chính sự giằng co này phản ánh thách thức cốt lõi trên hành trình phát triển bền vững của doanh nghiệp: vừa phải đảm bảo chuẩn mực “xanh” để hội nhập, vừa phải duy trì lợi thế cạnh tranh về giá để bảo toàn thị trường. 

Bài toán chi phí khi chuyển đổi “xanh” 

Chuyển đổi sang sản phẩm xanh không chỉ là một tuyên bố chiến lược nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập, mà còn là một bài toán chi phí kéo dài từ khâu khởi đầu đến vận hành lâu dài. Doanh nghiệp phải dành nguồn lực đáng kể cho nghiên cứu và phát triển (R&D) để tái thiết kế sản phẩm, thử nghiệm vật liệu mới và hoàn thiện quy trình sản xuất theo chuẩn môi trường. Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs), áp lực vốn và dòng tiền càng trở nên gay gắt, khi khoản đầu tư ban đầu thường vượt xa khả năng xoay vòng ngắn hạn.  

Một rào cản lớn nằm ở chi phí nguyên vật liệu “xanh”, thường có thể cao hơn tới 60% so với nguyên liệu vật liệu thông thường. Thêm vào đó, sự khan hiếm nguồn cung trong nước buộc doanh nghiệp phải nhập khẩu, kéo theo chi phí logistics, thuế và rủi ro tỷ giá. Ở khía cạnh sản xuất, đa số doanh nghiệp xanh vẫn vận hành quy mô nhỏ, chuỗi cung ứng phân tán, chưa đủ điều kiện để tận dụng hiệu quả kinh tế theo quy mô. Khi sản lượng thấp, các chi phí cố định như bảo trì thiết bị, quản lý vận hành hay kiểm soát chất lượng bị phân bổ cho ít sản phẩm, khiến chi phí đơn vị đội lên và việc đạt “điểm hòa vốn xanh” trở nên khó khả thi.  

Áp lực tài chính doanh nghiệp phải gánh khi theo đuổi chuyển đổi “xanh” (Ảnh: Internet) 

Không dừng lại ở đó, doanh nghiệp còn đối diện với gánh nặng chi phí tuân thủ và chứng nhận. Để đạt các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 14001, họ phải thiết lập hệ thống quản lý môi trường nghiêm ngặt, bao gồm đào tạo nhân sự, giám sát nội bộ và kiểm toán định kỳ. Đây là những khoản chi phí “ẩn” nhưng kéo dài, nếu không được hoạch định kỹ lưỡng sẽ trở thành áp lực tài chính lâu dài.  

Áp lực từ thị trường và hành vi tiêu dùng 

Trong khi doanh nghiệp phải gánh chịu chi phí sản xuất xanh ngày càng tăng, thị trường quốc tế và trong nước đồng thời tạo ra những áp lực mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Trên phương diện xuất khẩu, các đối tác toàn cầu ngày càng đòi hỏi doanh nghiệp minh bạch trong báo cáo ESG, đảm bảo trách nhiệm khí hậu và đáp ứng tiêu chuẩn carbon nghiêm ngặt. Việt Nam cũng đã khởi động thử nghiệm hệ thống giao dịch khí nhà kính (ETS) cho các ngành thâm dụng năng lượng như thép, xi măng và nhiệt điện. Những doanh nghiệp vượt hạn mức phát thải sẽ phải mua quyền phát thải bổ sung hoặc đối mặt với nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng quốc tế. Từ năm 2025, các doanh nghiệp phát thải lớn đã được yêu cầu nộp hồ sơ kiểm kê khí nhà kính đầu tiên, phản ánh rõ xu hướng bắt buộc minh bạch hóa dữ liệu môi trường – một điều kiện tiên quyết để duy trì hợp tác với các thương hiệu toàn cầu.  

Ở thị trường nội địa, xu hướng tiêu dùng xanh đang gia tăng nhưng vẫn còn nhiều dè dặt. Nghiên cứu chỉ ra rằng khoảng 50% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng trả thêm khoảng 5% cho sản phẩm bền vững, nhưng nếu giá vượt quá mức này, họ thường quay lại lựa chọn sản phẩm truyền thống. Điều này chỉ ra rằng ý thức môi trường đang ảnh hưởng tích cực đến hành vi mua sắm, nhưng yếu tố giá vẫn là rào cản then chốt khiến mức độ chấp nhận sản phẩm xanh chưa tương xứng với kỳ vọng.  

Lối ra cho doanh nghiệp: Phá vỡ “bẫy chi phí” bằng tài chính xanh 

Để thoát khỏi vòng lặp “chi phí leo thang – giá bán khó nâng”, doanh nghiệp cần tìm kiếm các giải pháp mang tính chiến lược và hệ thống, trong đó tài chính xanh giữ vai trò then chốt. Việc tiếp cận nguồn vốn ưu đãi cho chuyển đổi bền vững sẽ tạo điều kiện để doanh nghiệp đầu tư công nghệ hiện đại, tối ưu hóa quy trình sản xuất và quan trọng hơn là mở rộng quy mô, từ đó từng bước hạ thấp chi phí đơn vị. 

Tuy nhiên, để đủ điều kiện tiếp cận dòng vốn này, doanh nghiệp phải chứng minh được năng lực đo lường và báo cáo phát thải minh bạch, cùng với cam kết cụ thể trong lộ trình giảm thiểu carbon. Việc chủ động đầu tư vào hạ tầng quản trị phát thải không chỉ mở ra cơ hội tiếp cận nguồn vốn xanh, mà còn đặt nền tảng cho lợi thế cạnh tranh bền vững và khả năng tăng trưởng dài hạn. 

VertZéro – Giải pháp kiểm kê khí nhà kính hỗ trợ doanh nghiệp trên hành trình tiếp cận nguồn vốn xanh 

VertZero – giải pháp kiểm kê khí nhà kính giúp doanh nghiệp Việt Nam minh bạch dữ liệu phát thải, giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu khi tiếp cận nguồn vốn xanh 

Là giải pháp kiểm kê khí nhà kính tự động “Make by FPT”, VertZéro giúp doanh nghiệp đo lường, kiểm kê và báo cáo phát thải minh bạch theo chuẩn quốc tế. Hệ thống tự động thu thập dữ liệu từ nhiều nhà máy, tính toán phát thải cho cả ba phạm vi (Scope 1, 2, 3) và xuất báo cáo theo chuẩn CBAM, GHG Protocol, ISO 14064-1,… Nhờ đó, dữ liệu phát thải được chuẩn hóa, minh bạch và sẵn sàng cho kiểm toán hoặc nộp cho cơ quan quản lý, tạo điều kiện tiếp cận nguồn vốn vay xanh. 

Đặc biệt, VertZéro đã được chứng nhận bởi TÜV Rheinland – tổ chức đánh giá quốc tế uy tín – và có quyền truy cập trực tiếp vào ecoinvent, cơ sở dữ liệu hệ số phát thải hàng đầu thế giới. Đây là bảo chứng cho độ chính xác và minh bạch trong toàn bộ quá trình kiểm kê, giúp báo cáo phát thải của doanh nghiệp đáp ứng các yêu cầu khắt khe nhất từ đối tác và tổ chức tài chính quốc tế. 

VertZéro không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu minh bạch khí thải, mà còn mở ra cơ hội tiếp cận vốn ưu đãi, quỹ đầu tư bền vững và hỗ trợ quốc tế – từ đó giảm áp lực chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh và tiến xa hơn trên hành trình phát triển bền vững. 

Tài liệu tham khảo 

Le, H. (2025, September 8). Doanh nghiệp mắc kẹt giữa chi phí cho sản phẩm xanh và giá bán thị trường. Tạp Chí Kinh Tế Sài Gòn. https://thesaigontimes.vn/doanh-nghiep-mac-ket-giua-chi-phi-cho-san-pham-xanh-va-gia-ban-thi-truong/ 

Minh Thao. (2025a, July 31). Nhiều người tiêu dùng chuộng sản phẩm xanh nhưng ngại chi thêm tiền. Tạp Chí Kinh Tế Sài Gòn. https://thesaigontimes.vn/nhieu-nguoi-tieu-dung-chuong-san-pham-xanh-nhung-ngai-chi-them-tien/ 

Minh Thao. (2025b, August 9). Vật liệu xanh: Nguồn tài nguyên dồi dào nhưng thị trường ì ạch. Tạp Chí Kinh Tế Sài Gòn. https://thesaigontimes.vn/vat-lieu-xanh-nguon-tai-nguyen-doi-dao-nhung-thi-truong-i-ach/