Lợi ích và tác hại của trí tuệ nhân tạo: Cái nhìn toàn diện dành cho cá nhân & doanh nghiệp

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi cách con người làm việc, ra quyết định và phát triển kinh doanh. Tuy nhiên, để hiểu rõ toàn cảnh, cần nhìn nhận đầy đủ lợi ích và tác hại của trí tuệ nhân tạo trong cả môi trường cá nhân lẫn doanh nghiệp.

1. Lợi ích của trí tuệ nhân tạo

Trí tuệ nhân tạo đang dần trở thành một phần tất yếu trong đời sống hiện đại, mang lại nhiều tiện ích vượt trội cho cá nhân và doanh nghiệp. Cùng điểm qua những lợi ích tiêu biểu dưới đây:

1.1. Lợi ích của AI với người dùng cá nhân

AI giúp nâng cao chất lượng cuộc sống và khả năng ra quyết định theo nhiều cách:

• Giảm sai sót và tăng độ chính xác: AI thực hiện công việc theo thuật toán có sẵn, giảm lỗi trong các tác vụ như chẩn đoán y tế, nhập liệu.
• Nâng cao khả năng ra quyết định: AI phân tích dữ liệu nhanh, nhận diện xu hướng và đưa ra khuyến nghị giúp cá nhân chọn lựa tốt hơn trong chăm sóc sức khỏe, tài chính, mua sắm,…
• Tiết kiệm thời gian nhờ tự động hóa: AI xử lý các việc lặp lại như sắp lịch, lọc email để con người tập trung vào các hoạt động phức tạp hơn.
• Cá nhân hóa trải nghiệm: Gợi ý nội dung, sản phẩm theo hành vi và sở thích, ứng dụng nhiều trong mua sắm, giải trí, trợ lý ảo.
• Tăng cường an toàn và hỗ trợ trong công việc nguy hiểm: AI hỗ trợ các nhiệm vụ rủi ro như cứu hộ, xử lý vật liệu độc hại, giúp giảm thiểu nguy hiểm.
• Cải thiện dịch vụ y tế: Hỗ trợ chẩn đoán chính xác, phát hiện bệnh sớm và nâng cao kết quả điều trị cho bệnh nhân.
• Luôn sẵn sàng và hoạt động ổn định 24/7: Các dịch vụ AI có thể vận hành liên tục không mệt mỏi, hỗ trợ hiệu quả trong chăm sóc khách hàng hoặc thiết bị nhà thông minh.

1.2. Lợi ích khi doanh nghiệp ứng dụng trí tuệ nhân tạo

Không chỉ giúp tăng năng suất, AI còn mở ra cơ hội đổi mới mô hình kinh doanh, cá nhân hóa dịch vụ và nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp.

• Tăng hiệu suất làm việc: AI tự động hóa các tác vụ lặp lại, giúp nhân viên tập trung vào công việc chiến lược và sáng tạo.

• Cải thiện quyết định: Phân tích dữ liệu nhanh, phát hiện xu hướng, hỗ trợ ra quyết định kịp thời và chính xác.

• Tiết kiệm chi phí: Tối ưu vận hành, giảm gián đoạn nhờ AI hỗ trợ bảo trì, quản lý chuỗi cung ứng, năng lượng.

• Cải thiện tương tác và trải nghiệm khách hàng: Chatbot, trợ lý ảo và các đề xuất cá nhân hóa do AI hỗ trợ giúp nâng cao chất lượng dịch vụ, tăng tính linh hoạt và khả năng phản hồi 24/7.

• Tăng trưởng doanh thu: AI hỗ trợ xác định cơ hội thị trường mới, tối ưu hoạt động marketing và bán hàng, cải thiện quy trình ra mắt sản phẩm hoặc dịch vụ, từ đó thúc đẩy tăng trưởng doanh thu.

• Lợi thế cạnh tranh và thấu hiểu thị trường: AI có thể dự đoán xu hướng thị trường và hành vi người tiêu dùng, giúp doanh nghiệp đón đầu nhu cầu trong tương lai và xây dựng chiến lược phù hợp.

• Quản lý rủi ro hiệu quả: AI nâng cao năng lực bảo mật mạng bằng cách phát hiện mối đe dọa thời gian thực và giảm lỗi do con người trong các quy trình phức tạp.

Tóm lại, AI góp phần thúc đẩy tăng trưởng doanh nghiệp thông qua tự động hóa, cải thiện ra quyết định, tăng cường quan hệ khách hàng, cắt giảm chi phí và đổi mới trong nhiều lĩnh vực.

2. Tác hại của trí tuệ nhân tạo

Dù mang lại nhiều lợi ích, AI cũng tiềm ẩn những rủi ro đáng cân nhắc nếu không được sử dụng đúng cách. Dưới đây là một số tác hại có thể xảy ra:

2.1. Tác hại của trí tuệ nhân tạo với người dùng cá nhân

Tác hại của trí tuệ nhân tạo (AI) đối với người dùng cá nhân bao gồm một số mối lo ngại chính sau:

• Nguy cơ mất việc làm: Tự động hóa do AI có thể thay thế các công việc lặp lại hoặc ít kỹ năng, dẫn đến thất nghiệp và hệ lụy xã hội.

• Rủi ro về quyền riêng tư: AI xử lý lượng lớn dữ liệu, làm tăng nguy cơ rò rỉ, giám sát và lạm dụng thông tin cá nhân.

• Giảm sự đồng cảm: Ứng dụng AI trong chăm sóc sức khỏe có thể làm giảm sự thấu cảm và tương tác giữa con người.

• Rủi ro từ AI cấp độ cao: Trong tương lai, các hệ thống AI có thể vượt ngoài tầm kiểm soát hoặc theo đuổi các mục tiêu không phù hợp với lợi ích con người, gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu AI vượt qua trí tuệ con người.

• Thiên vị và phân biệt đối xử: AI có thể phản ánh định kiến từ dữ liệu huấn luyện, gây ra quyết định không công bằng theo giới tính, chủng tộc,…

• Suy giảm kỹ năng: Phụ thuộc vào AI làm giảm khả năng tư duy, sáng tạo và kỹ năng xã hội.

• Ảnh hưởng sức khỏe tinh thần: Tương tác quá nhiều với AI có thể gây lo âu, trầm cảm, đặc biệt trong các lĩnh vực như trị liệu.

• Mất tự chủ: Các hệ thống AI có thể gây ảnh hưởng đến quyết định của người dùng (ví dụ: gợi ý nội dung, mua sắm), từ đó làm xói mòn khả năng tư duy độc lập và tự chủ cá nhân.

2.2. Rủi ro khi doanh nghiệp ứng dụng AI

Theo Forbes, dưới đây là 5 rủi ro tiêu biểu mà doanh nghiệp cần cân nhắc khi triển khai AI:

• Sai lệch dữ liệu và thiếu minh bạch: AI có thể tạo ra thông tin sai lệch (hiện tượng “ảo giác” – AI hallucination), khó truy xuất nguồn, gây rủi ro tài chính, pháp lý và uy tín. Phần lớn hệ thống AI hoạt động như “hộp đen”, thiếu khả năng giải trình rõ ràng và minh bạch về cách thức ra quyết định.
• Thiếu hụt kỹ năng triển khai: Nhiều doanh nghiệp thiếu kiến thức hoặc nhân lực để triển khai AI an toàn, hiệu quả. Khoảng cách kỹ năng dễ dẫn đến sử dụng sai hoặc lệ thuộc công nghệ mà không hiểu rõ rủi ro.
• Rủi ro pháp lý và sở hữu trí tuệ: AI tạo nội dung từ dữ liệu không rõ nguồn gốc dễ vi phạm bản quyền, đạo đức, quyền riêng tư. Trách nhiệm pháp lý vẫn chưa được xác định rõ nếu AI gây hậu quả.
• Chi phí lớn, hiệu quả chưa chắc chắn: Đầu tư AI tốn kém (đào tạo, hạ tầng…), nhưng nhiều dự án chưa mang lại lợi tức rõ ràng. Không ít công ty đã lỗ hàng trăm triệu USD do định giá và quyết định sai từ AI.
• Nguy cơ mất kiểm soát: AI siêu việt có thể vượt khỏi tầm kiểm soát nếu không quản lý chặt. Nhiều chuyên gia cảnh báo nguy cơ AI bị lạm dụng, đe dọa an ninh toàn cầu.

Các tổ chức cần tiếp cận AI một cách thận trọng và có lộ trình rõ ràng, đồng thời xây dựng chiến lược để đánh giá rủi ro ngay từ đầu. Nếu không, AI có thể mang đến những nguy cơ to lớn cho doanh nghiệp của bạn

Xem thêm: Ứng dụng của AI trong kinh doanh

3. Làm thế nào để tận dụng lợi ích và giảm thiểu tác hại của AI

Từ tổng hợp các nghiên cứu và khuyến nghị của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), có thể rút ra 5 hướng tiếp cận then chốt giúp quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp khai thác AI hiệu quả, bền vững và có trách nhiệm:

(1) Áp dụng cách tiếp cận có hệ thống: 

AI không tồn tại riêng lẻ. Nó đang phát triển song song và tương tác với nhiều công nghệ khác như công nghệ sinh học, công nghệ nano… Điều này có nghĩa là tác động của AI sẽ không chỉ nằm trong lĩnh vực công nghệ, mà còn lan tỏa đến y tế, năng lượng, sản xuất, giáo dục…

Vì vậy, khi triển khai AI, tổ chức cần: Đánh giá mối liên hệ giữa AI và các công nghệ khác; Xem xét rủi ro, tác động xã hội, và các thay đổi hệ thống đi kèm. Bên cạnh đó, thành lập nhóm chuyên gia đa ngành để phối hợp nghiên cứu và quản lý.

(2) Khuyến khích hợp tác liên ngành và nghiên cứu sâu:

Cần tăng cường hợp tác giữa giới học thuật, tư nhân và các nhà hoạch định chính sách. Ví dụ như hợp tác với các viện như Stanford hoặc IEEE để phát triển nghiên cứu đạo đức và các chương trình phân tích tác động AI ở cấp độ việc làm, an ninh quốc gia, địa lý

(3) Tối ưu hóa mô hình Human Computation — AI có con người hỗ trợ: 

Không phải lúc nào AI cũng có thể đưa ra quyết định đúng và minh bạch. Khái niệm Human Computation đề xuất đưa con người tham gia trực tiếp vào một số khâu của hệ thống AI, đặc biệt ở những nhiệm vụ đòi hỏi phán đoán đạo đức hoặc bối cảnh xã hội, vượt quá khả năng nhận thức của máy.

Ví dụ: Wikipedia và reCAPTCHA đã khai thác sức mạnh của đám đông để xử lý dữ liệu và xác thực thông tin.

(4) Khuyến khích đổi mới nhưng đảm bảo minh bạch: 

Một rủi ro lớn là quy định quá chặt chẽ có thể kìm hãm sự phát triển AI, khiến doanh nghiệp mất cơ hội cạnh tranh. Bởi vậy, thay vì hạn chế sáng tạo, hãy đặt ra các yêu cầu minh bạch rõ ràng. Khuyến khích thử nghiệm và học hỏi từ các dự án thí điểm trước khi mở rộng quy mô.

(5) Đầu tư cho nghiên cứu nền tảng và các cuộc thi sáng tạo: 

Khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu (về an toàn, bảo mật, đạo đức, đào tạo nhân lực…) thông qua cấp vốn, giải thưởng và các cuộc thi. Đây là phương thức hiệu quả để thúc đẩy sự tiến bộ bền vững và sáng tạo trong lĩnh vực AI.

Khai thác hiệu quả AI đòi hỏi cân bằng giữa đổi mới và quản trị, với trọng tâm là minh bạch, hợp tác và phát triển bền vững.

5. FPT đồng hành cùng doanh nghiệp chuyển mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên AI

Với hơn 30 năm kinh nghiệm triển khai giải pháp cho Chính phủ và doanh nghiệp lớn, FPT IS xây dựng hệ sinh thái sản phẩm AI toàn diện “Make-in-Vietnam”, được thiết kế theo từng đặc thù ngành nghề.

Ưu điểm nổi bật của hệ sinh thái này nằm ở sự kết hợp giữa hiểu biết chuyên sâu về nghiệp vụ, năng lực làm chủ công nghệ, khả năng tư vấn – triển khai – vận hành trọn gói, cùng cam kết đồng hành lâu dài với khách hàng trong hành trình chuyển đổi số.

Một số giải pháp tiêu biểu có thể kể đến như:

• FPT.People X: Nền tảng quản trị nhân sự số hóa 95% quy trình HR, ứng dụng AI để trích xuất và phân tích CV; đã xử lý hơn 30 triệu hồ sơ nhân viên và triển khai tại hơn 250 doanh nghiệp lớn.
• AkaCam & AkaMES: Bộ đôi giải pháp trong lĩnh vực sản xuất, hỗ trợ giám sát chất lượng theo thời gian thực và dự báo bảo trì thiết bị sớm, giúp giảm đáng kể thời gian dừng máy.
• FPT CX Suite: Hỗ trợ tối ưu hóa trải nghiệm khách hàng đa kênh.
• Akabot: Tự động hóa các quy trình tài chính – vận hành nhờ kết hợp công nghệ RPA và AI.

Hệ sinh thái giải pháp AI do FPT cung cấp

Nhìn chung, lợi ích và tác hại của trí tuệ nhân tạo luôn song hành. Việc ứng dụng AI một cách có kiểm soát, minh bạch và lấy con người làm trung tâm sẽ là chìa khóa để tối ưu giá trị và hạn chế rủi ro trong kỷ nguyên số.

Nếu doanh nghiệp/tổ chức đang tìm kiếm giải pháp để khai thác sức mạnh AI một cách hiệu quả, an toàn, và phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp bạn, vui lòng để lại thông tin tại đây để được đội ngũ chuyên gia FPT IS liên hệ tư vấn trong thời gian sớm nhất.