Tín chỉ carbon: Thị trường mới nổi và triển vọng tại Việt Nam

Trong hai thập kỷ qua, tăng trưởng kinh tế nhanh chóng đã giúp Việt Nam đưa hàng triệu người thoát nghèo và trở thành một trung tâm sản xuất quan trọng của thế giới. Song hành với thành tựu đó là những thách thức môi trường ngày càng lớn: lượng khí nhà kính (GHG) gia tăng, nhu cầu năng lượng leo thang, cùng áp lực tuân thủ các cam kết khí hậu từ những thị trường quốc tế khắt khe. Trước bối cảnh này, Chính phủ Việt Nam đã khẳng định cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 – phù hợp với Thỏa thuận Paris và là chìa khóa để duy trì năng lực cạnh tranh toàn cầu.

Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 (Nguồn: Internet)

Một trong những công cụ quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu này chính là thị trường tín chỉ carbon. Không chỉ đơn thuần là một cơ chế tài chính, tín chỉ carbon còn là cầu nối giữa yêu cầu phát triển kinh tế và trách nhiệm ứng phó biến đổi khí hậu. Việc nắm bắt cách thức tín chỉ vận hành và khai thác tiềm năng của chúng tại Việt Nam sẽ mở ra dư địa lớn cho tăng trưởng bền vững và hội nhập sâu rộng.

Vì sao chúng ta cần tín chỉ carbon và cách thức hoạt động của chúng

Tín chỉ carbon là chứng chỉ đại diện cho việc giảm, tránh phát thải hoặc loại bỏ một tấn CO₂ khỏi khí quyển. Đây là công cụ mang tính linh hoạt cao, đáp ứng nhiều mục tiêu cùng lúc:

• Tuân thủ linh hoạt: Trong khi nhiều doanh nghiệp chưa thể ngay lập tức cải tổ sản xuất để triệt tiêu phát thải, tín chỉ carbon cho phép họ bù đắp phần phát thải không thể tránh, đồng thời có thêm thời gian chuyển đổi sang công nghệ sạch. Nhờ đó, thị trường duy trì được tính ổn định và chi phí giảm thiểu phát thải được tối ưu hóa.
• Thúc đẩy đầu tư hiệu quả: Dòng vốn từ việc mua bán tín chỉ được điều hướng đến những dự án xanh như năng lượng tái tạo, trồng rừng, phục hồi hệ sinh thái – nơi có thể cắt giảm phát thải với chi phí thấp nhưng tác động bền vững lớn. Đây là động lực để các doanh nghiệp vừa đạt mục tiêu khí hậu, vừa quản lý chi phí chiến lược.
• Hội nhập thương mại quốc tế: Ngày càng nhiều thị trường yêu cầu minh chứng giảm phát thải trong chuỗi cung ứng. Sở hữu tín chỉ carbon giúp doanh nghiệp Việt Nam không chỉ đáp ứng quy chuẩn mà còn khẳng định hình ảnh “xanh”, nâng cao uy tín trong thương mại toàn cầu.

Các dự án phát thải thấp, sau khi được thẩm định theo chuẩn quốc tế, sẽ nhận tín chỉ và bán cho các bên cần bù đắp. Hiện nay, hai hình thức chủ đạo là thị trường bắt buộc (compliance market) và thị trường tự nguyện (voluntary market), tạo nên cơ chế vận hành song hành và bổ trợ lẫn nhau.

Lợi ích của tín chỉ carbon tại Việt Nam

Đối với Việt Nam, tín chỉ carbon không chỉ là công cụ tuân thủ mà còn là động lực chiến lược gắn liền cả ba trụ cột: kinh tế – thương mại – môi trường.

• Kinh tế: Thị trường tín chỉ mở ra cánh cửa thu hút vốn đầu tư xanh vào các dự án năng lượng tái tạo, điện gió, điện mặt trời hay trồng rừng ngập mặn. Nguồn vốn quốc tế này giúp cải thiện hạ tầng, mở rộng quy mô áp dụng công nghệ sạch vốn khó tiếp cận với nguồn lực trong nước.
• Thương mại: Với cơ chế CBAM của EU và các quy định tương tự từ các thị trường lớn, hàng hóa phát thải cao có nguy cơ bị đánh thuế biên giới. Các ngành thép, xi măng, dệt may, nông nghiệp của Việt Nam chịu tác động trực tiếp. Một thị trường tín chỉ trong nước sẽ cung cấp giải pháp bù đắp phát thải, giữ chi phí cạnh tranh và duy trì quan hệ thương mại ổn định.
• Môi trường – xã hội: Các dự án tín chỉ carbon thường gắn liền với khôi phục rừng ngập mặn, trồng rừng, bảo vệ hệ sinh thái. Không chỉ tăng cường đa dạng sinh học và chất lượng môi trường, chúng còn tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng nông thôn qua du lịch sinh thái, nuôi trồng thủy sản. Từ đó, tín chỉ carbon trở thành công cụ đồng thời thúc đẩy tăng trưởng, cải thiện xã hội và tăng cường khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu.

Tiềm năng của thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam

Bối cảnh tự nhiên, kết hợp với chiến lược chính sách rõ ràng, đang mang đến cho Việt Nam triển vọng lớn trong việc phát triển thị trường tín chỉ carbon:

• Năng lực tự nhiên: Diện tích rừng phong phú, đất đai màu mỡ và đường bờ biển dài giúp Việt Nam có khả năng tạo ra hàng chục triệu tín chỉ mỗi năm từ các hoạt động hấp thụ và lưu trữ carbon.
• Chuyển dịch năng lượng: Tốc độ phát triển điện mặt trời, điện gió mạnh mẽ những năm gần đây không chỉ giúp giảm phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch mà còn tạo nguồn cung tín chỉ đáng kể khi được chứng nhận.
• Khung chính sách: Chính phủ đang từng bước hoàn thiện cơ chế giám sát – báo cáo – thẩm định để đáp ứng chuẩn quốc tế. Sàn giao dịch tín chỉ carbon trong nước dự kiến đi vào vận hành đầy đủ vào năm 2028, tạo nền tảng cho thị trường minh bạch và hiệu quả.
• Nhu cầu toàn cầu: Dự báo thị trường carbon tự nguyện đạt quy mô trên 50 tỷ USD vào năm 2030. Các tập đoàn đa quốc gia đang tìm kiếm nguồn tín chỉ chất lượng cao từ những quốc gia mới nổi – đây chính là cơ hội để Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn.

Trong bối cảnh đó, các nhà phát triển dự án, nhà đầu tư và doanh nghiệp công nghệ chính là những chủ thể tiên phong có thể nắm bắt lợi thế trước khi thị trường bước vào giai đoạn cầu vượt cung.

Tài liệu tham khảo

Voluntary & Compliance Carbon Market: the difference | Regreener. (2025, March 25). https://www.regreener.earth/blog/voluntary-and-compliance-carbon-markets/

Can carbon offsets play a role in India’s compliance carbon market? (2025, March 7). 15 CEEW. https://www.ceew.in/blogs/how-can-carbon-offsets-programs-play-a-role-in-carbon-credit-market-compliance-in-india/

Castellanos, J. (2024b, August 2). Investing in carbon Credits: Navigating the emissions market. Wealth Formula. https://www.wealthformula.com/blog/investing-in-carbon-credits-emissions-market/

Capital, O. (2025, August 15). How to Invest in Carbon Credits: A Strategic Framework. Offset8 Capital. https://offset8capital.com/articles/how-to-invest-in-carbon-credits-a-strategic-framework/