Những xu hướng mới trong phần mềm kiểm kê khí nhà kính hiện nay

Trong bối cảnh áp lực về minh bạch phát thải và tuân thủ các chuẩn mực báo cáo khí nhà kính quốc tế như CSRD (EU), SEC (Mỹ) hay TCFD (Nhật Bản) ngày càng gia tăng, việc kiểm kê khí nhà kính không còn là lựa chọn tự nguyện mà đã trở thành điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp hội nhập chuỗi cung ứng toàn cầu. Kiểm kê khí nhà kính đầy đủ, chính xác và liên tục không chỉ giúp doanh nghiệp nhận diện rủi ro phát thải mà còn là bước đệm quan trọng để xây dựng lộ trình giảm phát thải, nâng cao uy tín ESG và tiếp cận vốn xanh.

Tuy nhiên, trước yêu cầu ngày càng khắt khe về độ chính xác, tốc độ và khả năng tích hợp dữ liệu, các phương pháp kiểm kê truyền thống – dựa trên bảng tính Excel hoặc quy trình thủ công – đang bộc lộ nhiều hạn chế. Đặc biệt với các doanh nghiệp Việt Nam, thách thức không chỉ đến từ việc thiếu hụt nhân lực chuyên môn hay dữ liệu phân tán, mà còn từ bài toán lựa chọn một giải pháp phần mềm vừa đáp ứng được các yêu cầu kiểm kê theo tiêu chuẩn quốc tế, vừa phù hợp với quy mô vận hành và năng lực công nghệ nội tại.

Vậy, những xu hướng công nghệ nào sẽ định hình tương lai phần mềm kiểm kê khí nhà kính trong năm 2025 và những năm tiếp theo?

Bài viết này trước hết sẽ điểm qua những thách thức nổi bật trong việc kiểm kê khí nhà kính, từ đó làm rõ vai trò thiết yếu của phần mềm kiểm kê trong việc nâng cao độ chính xác, hiệu quả và tính minh bạch của quá trình đo lường phát thải. Đồng thời, bài viết cũng giúp doanh nghiệp cập nhật những xu hướng công nghệ mới nhất đang tái định hình thị trường phần mềm khí nhà kính từ AI, Open API đến tự động hóa toàn diện và gợi mở hướng đi phù hợp nhằm tối ưu hóa quá trình chuyển đổi xanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và bắt nhịp với xu thế phát triển bền vững toàn cầu.

1. Thách thức mới trong kiểm kê khí nhà kính

Trước khi bàn về xu hướng công nghệ, cần nhìn nhận rằng việc kiểm kê khí nhà kính hiện nay đang bước vào một giai đoạn mới, nơi các yêu cầu về tính chính xác, tốc độ và minh bạch dữ liệu ngày càng trở nên khắt khe. Doanh nghiệp không chỉ đối mặt với áp lực từ các tiêu chuẩn quốc tế, mà còn phải xử lý lượng dữ liệu phát thải khổng lồ, phức tạp và phân tán. Trong bối cảnh đó, nếu không nhanh chóng thích ứng và đổi mới phương thức kiểm kê, doanh nghiệp sẽ dễ dàng bị tụt lại phía sau trong hành trình chuyển đổi xanh và đánh mất lợi thế trên thị trường toàn cầu.

• Thiếu dữ liệu chi tiết và kịp thời

Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay trong việc kiểm kê khí nhà kính là thiếu dữ liệu chi tiết và kịp thời. Dữ liệu là nền tảng để đo lường và đánh giá phát thải, tuy nhiên, thực tế cho thấy các doanh nghiệp hiện nay vẫn đang phụ thuộc chủ yếu vào dữ liệu thu thập từ bộ phận kế toán, trong khi các phòng ban khác như vận hành, mua sắm hay logistics lại chưa có cơ chế chia sẻ thông tin hiệu quả. Việc thiếu một hệ thống đồng bộ giữa các bộ phận dẫn đến dữ liệu bị phân mảnh, không đầy đủ và thiếu tính nhất quán. Thêm vào đó, hiện nay cũng chưa có một bộ tiêu chuẩn chung về quy trình thu thập và chia sẻ dữ liệu phát thải, khiến mỗi doanh nghiệp tự triển khai theo cách riêng, khó đảm bảo tính so sánh và minh bạch. Hệ quả là các nguồn phát thải có thể bị bỏ sót hoặc tính toán chưa chính xác, đặc biệt là các phát thải gián tiếp trong chuỗi cung ứng (Scope 3) – vốn chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng lượng phát thải của doanh nghiệp. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo mà còn làm suy giảm hiệu quả trong việc xây dựng chiến lược giảm phát thải dài hạn

Phát thải khí nhà kính theo ba phạm vi (Scope 1, 2 và 3)

• Phức tạp trong việc xác định ranh giới hệ thống (System Boundaries)

Một thách thức nổi bật khác trong kiểm kê khí nhà kính hiện nay là sự phức tạp trong việc xác định ranh giới hệ thống (system boundaries). Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng phức tạp và liên kết chặt chẽ giữa các ngành, việc phân định rõ đâu là nguồn phát thải thuộc phạm vi kiểm kê đang trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Các phát thải trực tiếp (Scope 1) và phát thải gián tiếp từ tiêu thụ năng lượng (Scope 2) tương đối dễ xác định, nhưng đối với phát thải gián tiếp trong chuỗi giá trị (Scope 3), ranh giới trở nên mờ nhạt khi các hoạt động tái sử dụng tài nguyên, tuần hoàn carbon, và các mối quan hệ hợp tác liên ngành ngày càng phổ biến. Việc xác định chính xác phạm vi kiểm kê đòi hỏi doanh nghiệp phải đánh giá toàn diện không chỉ hoạt động nội bộ mà còn cả tác động phát thải trong toàn bộ vòng đời sản phẩm – từ nguyên liệu đầu vào, sản xuất, vận chuyển cho đến tiêu thụ và xử lý sau sử dụng. Nếu ranh giới hệ thống không được xác định rõ ràng, doanh nghiệp có nguy cơ bỏ sót nguồn phát thải quan trọng hoặc tính toán trùng lặp, dẫn đến kết quả kiểm kê không chính xác và làm suy giảm hiệu quả các chiến lược giảm phát thải. Thực tế này đòi hỏi cần có phương pháp luận thống nhất và các hướng dẫn chi tiết hơn về thiết lập ranh giới hệ thống trong các tiêu chuẩn kiểm kê khí nhà kính hiện hành.

• Thiếu sự chuẩn hóa toàn cầu trong kiểm kê khí nhà kính

Bên cạnh những khó khăn nội tại, kiểm kê khí nhà kính hiện nay còn đối mặt với thách thức mang tính toàn cầu: thiếu sự chuẩn hóa trong phương pháp và hệ thống kiểm kê. Mặc dù nhiều tiêu chuẩn quốc tế như GHG Protocol, ISO 14064 đã được ban hành, nhưng trên thực tế, các quốc gia và khu vực vẫn áp dụng những phương pháp tính toán, hệ số phát thải và quy định kiểm kê khác nhau. Điều này tạo ra sự phân mảnh trong cách đo lường và báo cáo phát thải khí nhà kính trên toàn cầu. Việc thiếu một “đồng tiền chung” cho carbon – tương tự như một hệ thống kế toán chuẩn hóa toàn cầu – khiến cho các số liệu phát thải khó so sánh và thiếu tính chuyển đổi lẫn nhau. Hệ quả là các hoạt động giao dịch tín chỉ carbon xuyên biên giới, vốn đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy tài chính khí hậu và phát triển thị trường carbon quốc tế, trở nên phức tạp và kém hiệu quả. Sự khác biệt này cũng gây khó khăn cho doanh nghiệp khi tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, bởi cùng một sản phẩm nhưng có thể bị đánh giá phát thải khác nhau tùy theo quy định của từng thị trường. Dù một khung tiêu chuẩn thống nhất hoàn toàn là điều khó khả thi trong ngắn hạn, việc tiến tới xây dựng các cơ chế tương thích và hệ thống trao đổi lẫn nhau giữa các khu vực sẽ là chìa khóa để tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong kiểm kê và quản trị phát thải khí nhà kính toàn cầu.

2. Phần mềm kiểm kê khí nhà kính: Chìa khóa giải quyết các thách thức trong kiểm kê phát thải

Đứng trước những thách thức ngày càng gia tăng trong việc kiểm kê khí nhà kính, phần mềm kiểm kê khí nhà kính (carbon accounting software) đang dần trở thành công cụ không thể thiếu, giúp doanh nghiệp vượt qua những hạn chế cố hữu trong quá trình đo lường và báo cáo phát thải. Một trong những lợi thế lớn nhất của phần mềm là cải thiện độ chính xác và hiệu quả của quá trình đo lường phát thải. Thay vì phụ thuộc vào các bảng tính thủ công dễ xảy ra sai sót, phần mềm tự động thu thập, tổng hợp và chuẩn hóa dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau như hệ thống ERP, phần mềm tài chính hoặc cảm biến IoT. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể thời gian mà còn đảm bảo số liệu phát thải được tính toán dựa trên phương pháp luận quốc tế như GHG Protocol hoặc ISO 14064. Việc tăng cường độ chính xác và tính toàn vẹn của dữ liệu phát thải là nền tảng quan trọng để doanh nghiệp xây dựng báo cáo ESG tin cậy và đạt được các mục tiêu giảm phát thải dài hạn.

Trong bối cảnh các quy định về báo cáo khí thải và bền vững ngày càng siết chặt, phần mềm kiểm kê khí nhà kính giúp doanh nghiệp dễ dàng tuân thủ các tiêu chuẩn và quy định pháp lý như SECR, CSRD hay CBAM. Các công cụ báo cáo tự động tích hợp sẵn trong phần mềm cho phép doanh nghiệp nhanh chóng tạo ra các báo cáo chuẩn hóa, đáp ứng yêu cầu của các cơ quan quản lý, đối tác và nhà đầu tư. Minh bạch trong báo cáo không chỉ giúp doanh nghiệp tránh các rủi ro pháp lý mà còn củng cố uy tín thương hiệu, khẳng định cam kết thực chất đối với phát triển bền vững và giảm thiểu nguy cơ bị cáo buộc “tẩy xanh”.

Không chỉ dừng lại ở vai trò hỗ trợ kiểm kê, phần mềm khí nhà kính còn giúp doanh nghiệp xây dựng và theo dõi lộ trình Net Zero một cách bài bản. Thông qua các công cụ phân tích dữ liệu tích hợp, doanh nghiệp có thể đánh giá xu hướng phát thải theo thời gian, mô phỏng các kịch bản giảm phát thải và xác định các khu vực ưu tiên hành động. Một số phần mềm còn hỗ trợ tích hợp yếu tố tài chính vào phân tích phát thải, cho phép doanh nghiệp cân nhắc chi phí – hiệu quả trong từng quyết định giảm phát thải. Nhờ vậy, các mục tiêu Net Zero không còn là những cam kết chung chung mà được cụ thể hóa thành chiến lược hành động rõ ràng, đo lường được, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh trong xu thế kinh doanh bền vững toàn cầu.

Với vai trò ngày càng mở rộng từ kiểm kê đến hoạch định chiến lược, phần mềm khí nhà kính đã trở thành cánh tay đắc lực giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng yêu cầu tuân thủ mà còn chủ động dẫn dắt hành trình chuyển đổi xanh. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa tiềm năng này, doanh nghiệp cần nắm bắt và ứng dụng những xu hướng công nghệ mới nhất đang định hình lại toàn bộ cách thức đo lường và quản trị phát thải.

3. Các xu hướng trong kiểm kê khí nhà kính

Xu hướng 1: Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) trong kiểm kê khí nhà kính

Trong bối cảnh các yêu cầu về kiểm kê và báo cáo phát thải ngày càng khắt khe, trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần trở thành nhân tố cách mạng hóa phần mềm kiểm kê khí nhà kính. Một trong những công nghệ nền tảng được ứng dụng mạnh mẽ là Machine Learning (ML). Công nghệ này cho phép phần mềm tự động phân tích các tập dữ liệu lớn để nhận diện các mẫu phát thải và phát hiện những bất thường mà phương pháp truyền thống dễ dàng bỏ sót. ML còn hỗ trợ tự động tính toán hệ số phát thải dựa trên dữ liệu lịch sử, từ đó cải thiện độ chính xác của báo cáo khí nhà kính. Không chỉ dừng lại ở kiểm kê, ML còn cho phép doanh nghiệp mô hình hóa các kịch bản giảm phát thải, giúp họ đánh giá trước hiệu quả của các chiến lược bền vững và đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu thực tiễn thay vì cảm tính

Chẳng hạn, Persefoni đã ứng dụng ML để tự động mapping dữ liệu hoạt động thành các chỉ số phát thải (emission factors), đồng thời phát hiện sai sót trong quá trình thu thập và tổng hợp dữ liệu. Bên cạnh đó, Persefoni còn phân tích xu hướng phát thải theo thời gian và mô phỏng các kịch bản Net Zero, giúp doanh nghiệp xây dựng lộ trình giảm phát thải dựa trên dữ liệu lịch sử.

Không đứng ngoài xu thế này, VertZéro, phần mềm kiểm kê khí nhà kính do FPT IS phát triển cũng đã tích hợp khả năng tự động mapping dữ liệu hoạt động với hệ số phát thải chuẩn hóa theo phương pháp GHG Protocol và các tiêu chuẩn quốc tế khác. Khả năng này giúp VertZéro tối ưu hóa tốc độ xử lý dữ liệu, đảm bảo độ chính xác cao và hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng báo cáo phát thải minh bạch, đồng thời tạo nền tảng dữ liệu vững chắc để lập kế hoạch giảm phát thải dài hạn.

Tính năng nổi bật – tự động ghép dữ liệu phát thải phạm vi 3 của phần mềm VertZéro

Xu hướng 2: API mở – Tích hợp nhiều hệ thống

Trong các phần mềm kiểm kê khí nhà kính hiện đại, khả năng tích hợp mở (Open API) đang ngày càng trở thành yếu tố thiết yếu để tối ưu hóa hiệu quả vận hành. Open API cho phép phần mềm kết nối linh hoạt với các hệ thống quản lý doanh nghiệp như ERP, CRM và các thiết bị cảm biến IoT, tạo điều kiện tự động thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau như điện năng tiêu thụ, nhiên liệu sử dụng và hoạt động logistics, thay vì phụ thuộc vào quy trình nhập liệu thủ công truyền thống. Nhờ đó, dữ liệu được cập nhật theo thời gian thực (real-time), đồng thời nâng cao độ chính xác và tính đồng nhất của báo cáo phát thải khí nhà kính.

Thực tiễn cho thấy, sự thiếu hụt khả năng tích hợp đang là một trong những rào cản lớn đối với việc quản trị dữ liệu ESG. Theo báo cáo của Forrester Consulting (2022) do Dun & Bradstreet ủy quyền thực hiện, có tới 46% doanh nghiệp phản ánh rằng dữ liệu ESG hiện tại bị phân mảnh, thiếu tính nhất quán và không đảm bảo chất lượng. Thậm chí, 47% doanh nghiệp cho biết họ đã từng bỏ qua hoặc không sử dụng dữ liệu ESG để ra quyết định do thiếu công cụ phân tích phù hợp. Điều này cho thấy rằng một hệ thống kiểm kê khí nhà kính được tích hợp tốt, với khả năng đồng bộ dữ liệu đa nguồn qua Open API, sẽ đóng vai trò then chốt trong việc giúp doanh nghiệp không chỉ rút ngắn đáng kể thời gian thu thập và xử lý dữ liệu mà còn tăng cường tính minh bạch và độ tin cậy của các báo cáo phát thải – một yêu cầu ngày càng cấp thiết trong bối cảnh tiêu chuẩn ESG và kỳ vọng từ nhà đầu tư ngày càng khắt khe

Xu hướng 3: Tự động hóa toàn bộ quy trình kiểm kê

Một xu hướng nổi bật khác trong các phần mềm kiểm kê khí nhà kính hiện đại chính là tự động hóa toàn bộ quy trình kiểm kê. Thay vì phụ thuộc vào các bước thao tác thủ công, phần mềm hiện nay cho phép doanh nghiệp thực hiện “one-click carbon reporting” – chỉ với một thao tác đơn giản, doanh nghiệp có thể tạo ra các báo cáo phát thải khí nhà kính (GHG) đáp ứng các chuẩn mực quốc tế như GRI và CSRD. Bên cạnh đó, Workflow Automation cho phép thiết lập các quy trình kiểm kê định kỳ, tự động thu thập, xử lý và cập nhật dữ liệu, đảm bảo tính liên tục và chính xác mà không cần can thiệp thủ công.

Không dừng lại ở đó, các phần mềm còn tích hợp tính năng Data Visualization, với hệ thống dashboard KPI khí thải trực quan, giúp doanh nghiệp theo dõi tức thời tiến độ phát thải, so sánh với mục tiêu đề ra và nhanh chóng nhận diện những khu vực cần ưu tiên hành động. Tất cả những tính năng này góp phần tiết kiệm đáng kể nguồn nhân lực, giảm thiểu thời gian xử lý dữ liệu và giảm chi phí tuân thủ các quy định ngày càng nghiêm ngặt về báo cáo phát thải. Quan trọng hơn, việc tự động hóa quy trình còn giúp doanh nghiệp nâng cao tính minh bạch và chính xác của báo cáo, tạo dựng niềm tin với nhà đầu tư, đối tác và các bên liên quan trong hành trình hướng tới phát triển bền vững.

Tính năng One – Click report của phần mềm Plan A

4. Kết luận

Có thể thấy, phần mềm kiểm kê khí nhà kính đang ngày càng thông minh hóa và tự động hóa toàn diện. Sự kết hợp giữa AI, Open API và Automation chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp rút ngắn quy trình đo lường, báo cáo phát thải và tăng tốc trong hành trình hiện thực hóa mục tiêu Net Zero. Trong bối cảnh yêu cầu về minh bạch khí thải và tiêu chuẩn ESG ngày càng khắt khe, những doanh nghiệp tiên phong nắm bắt và ứng dụng sớm công nghệ này chắc chắn sẽ sở hữu lợi thế cạnh tranh bền vững vượt trội trên thị trường.

Không đứng ngoài xu thế đó, phần mềm kiểm kê khí nhà kính VertZéro của FPT IS đã nhanh chóng tích hợp những công nghệ tiên tiến nhất. VertZéro hỗ trợ kết nối API mở, cho phép đồng bộ dữ liệu tự động từ các hệ thống ERP, CRM, IoT; đồng thời cung cấp tính năng “one-click carbon reporting”, giúp doanh nghiệp dễ dàng tạo lập các báo cáo phát thải chuẩn quốc tế như GRI, CSRD chỉ trong một thao tác. Nhờ vậy, VertZéro không chỉ giúp tiết kiệm nhân lực, giảm chi phí tuân thủ mà còn góp phần nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy trong báo cáo ESG, hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam vững vàng hơn trên hành trình chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.

Tài liệu tham khảo

1. Gupta, D., & MacLean, K. (2024). Carbon Accounting: Priorities, Challenges and Strategic Developments [Policy Brief]. Industrial Decarbonisation Research and Innovation Centre (IDRIC).
   https://idric.org/wp-content/uploads/Carbon-Accounting-Brief.pdf
2. Idowu, M., & Ok, E. (2025). Harnessing AI for Carbon Accounting: Revolutionizing ESG Reporting and Sustainability. Ladoke Akintola University of Technology.
   [Local PDF Access] (Chưa có link public, cần upload bản chính nếu muốn dẫn online.)
3. Forrester Consulting. (2022). Prioritizing ESG Is Not Optional Anymore: How Successful Companies Leverage Dedicated ESG Capabilities To Transform Their Business [White Paper]. Commissioned by Dun & Bradstreet.
   https://altares87872.activehosted.com/content/pyND2/2023/11/08/467a8171-b498-44ed-b999-f7e0c1c94bd3.pdf
4. Persefoni
   Persefoni AI Inc. Climate Management & Carbon Accounting Platform.Available at: https://www.persefoni.com
5. Watershed
   The enterprise sustainability platform. Available at: https://watershed.com/fr