Thành phố thông minh là gì? Thành phần, lợi ích & thách thức khi xây dựng
Thành phố thông minh đang trở thành xu hướng phát triển đô thị hiện đại, hướng đến quản lý hiệu quả, nâng cao chất lượng sống và tối ưu hóa tài nguyên. Khái niệm này không chỉ bao gồm công nghệ mà còn liên quan đến cơ sở hạ tầng, dữ liệu và cách thức vận hành của các dịch vụ đô thị.
1. Định nghĩa thành phố thông minh
Thành phố thông minh là khu vực đô thị sử dụng công nghệ tiên tiến và dữ liệu để nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, thúc đẩy phát triển bền vững và quản lý nguồn lực, tài sản hiệu quả hơn.
Để thu thập và phân tích dữ liệu theo thời gian thực từ các nguồn như cảm biến, camera và thiết bị di động, thành phố thông minh áp dụng các công nghệ như: Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data). Những dữ liệu này được dùng để tăng cường sự tham gia của cộng đồng, cải thiện dịch vụ và tối ưu hoạt động của thành phố.
2. Các thành phần chính của thành phố thông minh
Theo Ngân hàng Thế giới, có 6 thành phần cốt lõi để phát triển thành phố thông minh, bao gồm:
1) Cơ sở hạ tầng và kết nối số
Thành phố thông minh dựa trên nền tảng cơ sở hạ tầng kỹ thuật số vững chắc, bao gồm Internet tốc độ cao, mạng băng thông rộng, kết nối không dây và trung tâm dữ liệu. Các công nghệ như 5G, IoT và cảm biến giúp thu thập và trao đổi dữ liệu liên tục, tạo nền tảng cho các dịch vụ thông minh và hiệu quả.
2) Di chuyển và giao thông đô thị
Hệ thống giao thông thông minh, tàu điện ngầm tự động và các phương tiện bền vững như xe điện, chương trình chia sẻ xe đạp giúp di chuyển nhanh, giảm tắc nghẽn và ô nhiễm, đồng thời tăng cường kết nối trong thành phố.
3) An toàn và an ninh công cộng
An toàn và an ninh đô thị luôn là vấn đề được người dân quan tâm hàng đầu. Công nghệ giám sát, phân tích dữ liệu và ứng phó khẩn cấp giúp phòng ngừa tội phạm, xử lý tình huống nhanh chóng, tạo cộng đồng an toàn và nâng cao sự an tâm cho người dân.
4) Dịch vụ y tế công cộng
Thành phố thông minh cần tận dụng công nghệ để cung cấp dịch vụ y tế công cộng hiệu quả hơn cho người dân. Các nền tảng y tế từ xa và giải pháp dựa trên dữ liệu giúp tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe dễ dàng, quản lý dịch bệnh hiệu quả và nâng cao sức khỏe cộng đồng.
5) Quản lý tài nguyên và môi trường
Môi trường được bảo vệ chính là cốt lõi của sự phát triển của thành phố thông minh. Các sáng kiến như quản lý chất thải thông minh, năng lượng tái tạo và cơ sở hạ tầng xanh giúp tiết kiệm tài nguyên, giảm tác động môi trường và xây dựng đô thị bền vững cho tương lai.
6) Minh bạch trong quản trị và sự tham gia của người dân
Tại các thành phố thông minh, các nền tảng số được phát triển nhằm tạo điều kiện và khuyến khích người dân chủ động tham gia vào quá trình ra quyết định của chính quyền. Dữ liệu mở và nền tảng kỹ thuật số khuyến khích người dân tham gia vào quyết định, nâng cao minh bạch và trách nhiệm giải trình, đồng thời tận dụng trí tuệ tập thể để giải quyết các thách thức đô thị.
3. Ưu điểm & Nhược điểm của thành phố thông minh
Dưới đây là các ưu điểm và nhược điểm của thành phố thông minh để bạn dễ hình dung những lợi ích cũng như thách thức khi ứng dụng công nghệ trong quản lý đô thị.
| Ưu điểm | Nhược điểm |
| Tiết kiệm chi phí: Thành phố thông minh có thể tiết kiệm chi phí, tối ưu ngân sách quản lý đô thị, từ đó giảm gánh nặng thuế cho cư dân
Cải thiện chất lượng sống: Các dịch vụ công như giao thông, y tế, giáo dục, an ninh… được số hóa và tối ưu, giúp người dân tiếp cận nhanh chóng, thuận tiện và hiệu quả hơn. Tăng cường an toàn: Quản lý giao thông thông minh, ứng phó sự cố nhanh chóng, giảm tai nạn. Thúc đẩy bền vững: Thành phố thông minh tối ưu việc sử dụng năng lượng, nước và tài nguyên, góp phần giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường. |
Vấn đề quyền riêng tư: Thu thập và giám sát dữ liệu có thể gây lo ngại cho cư dân.
Rủi ro an ninh mạng: Sự phụ thuộc vào công nghệ có thể khiến hệ thống thành phố dễ trở thành mục tiêu tấn công của tin tặc. Chi phí triển khai cao: Có thể dẫn đến tăng thuế, tạo gánh nặng tài chính cho người dân. Nguy cơ bất bình đẳng: Nếu tập trung phát triển ở khu vực giàu có, có thể bỏ quên cộng đồng thu nhập thấp. |
>>> XEM THÊM: Lợi ích của thành phố thông minh đối với cuộc sống và quản lý đô thị
4. Các cơ hội và thách thức khi phát triển thành phố thông minh tại Việt Nam
Dưới đây là những cơ hội và thách thức chính mà Việt Nam đang đối mặt trong quá trình phát triển các thành phố thông minh.
| Cơ hội | Thách thức |
|
|
5. Ứng dụng thành phố thông minh tiêu biểu trên toàn thế giới
Trên thế giới, hơn 100 thành phố đã triển khai chương trình xây dựng thành phố thông minh. Mỗi quốc gia, thành phố có cách tiếp cận riêng, nhưng cùng hướng đến cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và chất lượng cuộc sống.
Mô hình thành phố thông minh tại Malaysia
- Chiến lược quốc gia: Xây dựng thành phố thông minh là trọng tâm trong Kế hoạch năm năm lần thứ 12, phối hợp giữa chính phủ các cấp và khu vực tư nhân.
- Công nghệ ứng dụng: 5G, giao thông công cộng tự động, giao hàng không người lái, tòa nhà tiết kiệm năng lượng, quản lý nước và chất thải thông minh, hướng tới cộng đồng không tiền mặt.
- Chương trình nâng cao kỹ năng số: Kembara Digital Malaysia giúp người dân sử dụng công nghệ và thiết bị số hiện đại; cung cấp internet băng thông rộng giá ưu đãi.
- 8 trụ cột thành phố thông minh: Quản trị, năng lượng, tòa nhà, giao thông, hạ tầng, công nghệ, y tế và công dân thông minh.
- Chiến lược triển khai: Tiếp cận từ trên xuống, thúc đẩy quy hoạch đô thị bền vững, cân bằng về môi trường, xã hội và kinh tế.
- Ví dụ thực tiễn: Các thành phố như Kuala Lumpur, Kota Kinabalu, Kuching, Iskandar và Kulim đã phát triển theo mô hình thành phố thông minh.
Thành phố thông minh tại Singapore
- Tận dụng công nghệ: Singapore khai thác cảm biến, đồng hồ tự động và các giải pháp số để quản lý đô thị hiệu quả, trở thành một trong những thành phố thông minh hàng đầu thế giới.
- Giao thông thông minh: Hệ thống “One Monitoring” tổng hợp dữ liệu từ camera giám sát và GPS taxi; hệ thống hướng dẫn đỗ xe cung cấp thông tin thời gian thực về chỗ đỗ cho tài xế.
- Quản lý năng lượng: Lưới điện thông minh kết hợp cảm biến thu thập dữ liệu gió, ánh sáng và bóng râm, giúp quy hoạch đô thị tối ưu, giảm nhu cầu điều hòa và lượng khí thải carbon.
- Quản lý chất thải: Thùng rác thông minh năng lượng mặt trời, có hệ thống nén và cảm biến báo đầy, nâng hiệu quả chứa rác gấp 8 lần thùng trung bình.
- Chiến lược quốc gia: Các dự án mang tầm quốc gia như Smart Nation và Virtual Singapore được chính phủ triển khai mạnh mẽ, là động lực chính cho phát triển đô thị thông minh.
Nhìn chung, các quốc gia thành công đều kết hợp chiến lược quốc gia, công nghệ hiện đại và sự tham gia của người dân để phát triển thành phố thông minh bền vững, nâng cao chất lượng sống và tối ưu quản trị đô thị.
6. FPT IS – Đồng hành kiến tạo thành phố thông minh
FPT IS đã đồng hành cùng nhiều địa phương để triển khai hệ sinh thái các nền tảng, giải pháp cho đô thị thông minh, trong đó nổi bật nhất là các lĩnh vực trọng yếu như chính quyền số, y tế số, giao thông thông minh…
1) Chính quyền số: Xây dựng Trung tâm điều hành thông minh, tích hợp dữ liệu đa lĩnh vực và các nền tảng như FPT.Fortuna, FPT.LGSP, FPT.BI. Ứng dụng Công dân số giúp người dân tra cứu, nộp hồ sơ, phản ánh kiến nghị và thanh toán trực tuyến. Các giải pháp này đang được triển khai tại nhiều tỉnh/thành phố như TP.HCM, Trà Vinh, Cần Thơ, Bình Định.
2) Y tế số: Cung cấp hệ sinh thái quản lý bệnh viện thông minh (FPT.eHospital 2.0+), bệnh án điện tử (FPT.EMR), Telehealth, trợ lý ảo và phân tích dữ liệu Health Insight. Giải pháp được áp dụng tại hơn 300 bệnh viện, bao gồm Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Hữu Nghị, Bệnh viện Nhi Trung ương, Tập đoàn Y khoa Hoàn Mỹ…
3) Giao thông thông minh: Phát triển các ứng dụng như TTGT, Cổng thông tin giao thông và Go!Bus, giúp người dân theo dõi tình trạng giao thông, phản ánh hạ tầng và tra cứu lộ trình. Giải pháp được triển khai tại nhiều địa phương như Bình Định, Đà Nẵng, Đồng Nai, TP.HCM, góp phần giảm ùn tắc và nâng cao hiệu quả quản lý.
Các giải pháp này hiện được áp dụng tại nhiều địa phương như Bình Định, Đà Nẵng, Đồng Nai, TP.HCM…, góp phần giảm ùn tắc, nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng dịch vụ giao thông đô thị.
FPT IS tự hào được tham gia vào nhiều diễn đàn quan trọng của Chính phủ, đồng thời được tin tưởng là đối tác chiến lược của nhiều tỉnh/thành phố trong việc hoạch định, triển khai và vận hành đô thị thông minh, hướng đến sự phát triển bền vững của kinh tế – xã hội, đạt được nhiều kết quả thực tiễn làm tiền đề quan trọng.
Xây dựng thành phố thông minh mang lại nhiều lợi ích như quản lý hiệu quả, nâng cao trải nghiệm người dân và thúc đẩy phát triển bền vững, nhưng cũng đi kèm thách thức về hạ tầng, bảo mật và chi phí đầu tư. Việc triển khai sớm và đồng bộ các giải pháp công nghệ sẽ giúp đô thị hiện đại hóa, tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao chất lượng sống cho người dân.
