[Giải đáp A – Z] Trợ lý AI cho ngành thuế – Xu hướng mới 2025
Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, trợ lý AI cho ngành thuế đang trở thành một công cụ chiến lược, giúp tối ưu hóa quy trình nghiệp vụ, nâng cao hiệu quả quản lý và cải thiện trải nghiệm cho người nộp thuế. Cùng FPT IS khám phá ứng dụng thực tế và tiềm năng phát triển của công nghệ này qua bài viết dưới đây!
1. Thách thức của cán bộ thuế tại Việt Nam thường gặp phải
Dẫn theo báo Tin tức, cán bộ thuế đang phải đối mặt với nhiều áp lực và thách thức đặc thù, bao gồm:
- Áp lực kép giữa hỗ trợ và kiểm soát: Cán bộ thuế vừa phải đẩy nhanh tiến độ hoàn thuế để hỗ trợ doanh nghiệp, vừa phải siết chặt kiểm tra nhằm ngăn chặn gian lận, thất thu ngân sách – một nhiệm vụ nặng nề và rủi ro cao.
- Khối lượng công việc lớn: Mỗi cán bộ có thể phụ trách 300 – 500 doanh nghiệp, cùng lúc đảm nhiệm nhiều đầu việc như kiểm tra, quản lý nợ, phòng chống hóa đơn giả… Áp lực xử lý nhiều đầu việc cùng lúc khiến nguy cơ sai sót gia tăng.
- Tâm lý e dè vì lo ngại trách nhiệm: Dù làm đúng quy trình, nhiều cán bộ vẫn lo bị quy trách nhiệm khi doanh nghiệp gian lận bị phát hiện sau này, gây áp lực lớn trong quá trình xử lý hồ sơ.
- Thiếu công cụ hỗ trợ xác minh hiệu quả: Các hành vi gian lận ngày càng tinh vi, đặc biệt trong hoàn thuế xuất khẩu, khiến cán bộ khó phát hiện sai phạm nếu không có công nghệ hỗ trợ phân tích rủi ro.
Những thách thức này cho thấy, nhân sự ngành thuế đang rất cần một công cụ hỗ trợ thông minh, có khả năng tự động xử lý nghiệp vụ đơn giản, phân tích dữ liệu nhanh chóng và đảm bảo độ chính xác cao.
Vậy liệu có thể ứng dụng trợ lý ảo AI để hỗ trợ công việc chuyên môn của ngành thuế một cách hiệu quả, an toàn và phù hợp với thực tiễn Việt Nam hay không? Đây chính là câu hỏi mở cho hướng đi chuyển đổi số ngành thuế trong giai đoạn tới.
2. Trợ lý AI ngành thuế là gì?
Trợ lý AI cho ngành thuế là hệ thống hoặc công cụ ứng dụng trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence – AI) nhằm hỗ trợ cơ quan thuế, doanh nghiệp và người nộp thuế xử lý công việc một cách thông minh, nhanh chóng và hiệu quả hơn.
Trợ lý AI trong lĩnh vực thuế thường được triển khai dưới hai nhóm chức năng chính:
- Trợ lý hỗ trợ người dân và doanh nghiệp: Hỗ trợ giải đáp các thắc mắc về chính sách thuế, hướng dẫn quy trình kê khai, nộp thuế hoặc tra cứu thông tin cá nhân. Từ đó, công nghệ này giúp giảm thời gian chờ đợi và nâng cao trải nghiệm người nộp thuế.
- Trợ lý hỗ trợ cán bộ nội bộ ngành thuế: Hỗ trợ tra cứu quy định pháp luật, tự động hóa nhập liệu, phân loại hồ sơ, xử lý văn bản. Từ đó giảm tải khối lượng công việc thủ công, tăng tốc độ xử lý và cải thiện độ chính xác trong nghiệp vụ chuyên môn.
Điểm cốt lõi nằm ở chỗ, trợ lý AI không nhằm thay thế con người, mà đóng vai trò hỗ trợ và nâng cao hiệu suất làm việc. Bằng cách tự động hóa các tác vụ lặp lại và xử lý dữ liệu phức tạp, trợ lý AI cho ngành thuế giúp chuyên viên thuế và kế toán có thêm thời gian tập trung vào những nhiệm vụ đòi hỏi tư duy chiến lược, khả năng phân tích và phán đoán chuyên môn.
3. Lợi ích & tính năng của trợ lý AI cho ngành thuế
Được ví như “trợ thủ đắc lực” trong kỷ nguyên số, trợ lý AI cho ngành thuế không chỉ giúp ngành thuế tiết kiệm thời gian và nguồn lực mà còn mở ra những tính năng vượt trội. Cụ thể, công nghệ này mang lại lợi ích gì và hoạt động như sau:
3.1. Tiết kiệm thời gian và tăng tốc độ xử lý dữ liệu
Các công cụ AI thế hệ mới, đặc biệt là AI tạo sinh (Generative AI), có thể quét hàng nghìn trang tài liệu, mã số thuế, hoặc văn bản pháp lý trong thời gian ngắn và trả về tóm tắt chính xác, đúng trọng tâm. Thay vì mất hàng giờ để nghiên cứu và tra cứu thủ công, trợ lý AI hỗ trợ chuyên viên thuế đưa ra câu trả lời nhanh chóng hơn gấp nhiều lần.
Theo khảo sát từ Bloomberg Tax, 84% chuyên gia thuế cấp cao cho rằng công cụ AI giúp họ tìm kiếm thông tin nhanh hơn và tăng hiệu suất công việc đáng kể (Bloomberg Tax, 2024).
3.2. Tự động hóa quy trình – giảm lỗi và tăng độ chính xác
Trợ lý AI có thể đảm nhiệm các công việc thường ngày như phân loại hóa đơn, tổng hợp dữ liệu, đối chiếu chứng từ, hoặc tính toán thuế suất,… Đây đều là những thao tác vốn dễ sai sót khi làm thủ công.
Theo báo cáo từ EY Global, một bài toán phân loại 15.000 giao dịch thuế vốn tốn 33 giờ thủ công đã được trợ lý AI hoàn thành trong 5 giây, với độ chính xác 97% – ngang bằng quy trình cũ nhưng nhanh hơn gấp hàng nghìn lần.
3.3. Giúp theo sát quy định và tránh bị phạt vì sai sót
Trợ lý AI cho ngành thuế có thể giám sát nghĩa vụ thuế theo khu vực pháp lý, cập nhật thay đổi chính sách, cảnh báo sai lệch trong dữ liệu hoặc giúp dự đoán khả năng nộp thiếu thuế. Từ đó, doanh nghiệp và cơ quan thuế có thể hạn chế tối đa nguy cơ bị xử phạt, đảm bảo tính chính xác trong báo cáo và kiểm toán nội bộ.
Theo báo cáo từ Bloomberg Tax, các công cụ như Compliance Tracker đã giúp doanh nghiệp tự động hóa quy trình thu thập biểu mẫu và theo dõi thời hạn khai báo, giảm thiểu đáng kể rủi ro chậm trễ hoặc sai sót thủ công.
3.4. Giúp cơ quan thuế & doanh nghiệp đưa ra quyết định đúng lúc, đúng hướng
Trợ lý AI cho ngành thuế không chỉ phân tích dữ liệu hiện tại mà còn có thể dự đoán xu hướng tương lai, hỗ trợ doanh nghiệp lập kế hoạch thuế phù hợp với từng giai đoạn phát triển hoặc biến động thị trường. Trong bối cảnh hậu COVID-19, khi các thay đổi chính sách diễn ra liên tục, AI giúp cập nhật mô hình dự báo thuế nhanh chóng, giúp doanh nghiệp phản ứng kịp thời.
Trợ lý AI cho ngành thuế sẽ đóng vai trò như một “cánh tay nối dài”, giúp doanh nghiệp chuyển từ cảm tính sang hành động dựa trên dữ liệu, nâng cao năng lực dự báo và hoạch định chính sách thuế trong môi trường phức tạp.
Để chứng minh lợi ích này, EY Global đã chỉ ra một trường hợp điển hình: Trợ lý AI giúp cảnh báo sớm về một thay đổi luật thuế ở Tây Ban Nha ảnh hưởng tới doanh nghiệp viễn thông, đồng thời đề xuất giải pháp phù hợp để giảm thiểu rủi ro.
3.5. Tiết kiệm chi phí và giảm phụ thuộc vào nguồn lực bên ngoài
Với năng lực tự động hóa mạnh mẽ, AI giúp doanh nghiệp nội bộ hóa những công việc trước đây phải thuê ngoài, từ đó giảm chi phí vận hành mà vẫn giữ chất lượng công việc ở mức cao.
Theo báo cáo từ Bloomberg Tax, 80% khách hàng doanh nghiệp sử dụng công cụ AI của họ đã có thể giảm nhu cầu thuê tư vấn thuế bên ngoài, nhờ AI thực hiện hiệu quả các tác vụ nội bộ.
3.6. Học hỏi liên tục – càng sử dụng, càng chính xác
Không giống như phần mềm cố định, trợ lý AI cho ngành thuế có khả năng học hỏi từ dữ liệu thực tế và phản hồi của người dùng để cải thiện kết quả dần theo thời gian. Điều này đặc biệt quan trọng trong ngành thuế, vốn đòi hỏi sự chính xác và cập nhật thường xuyên theo quy định pháp lý.
Theo phân tích từ bài viết AI in the Taxation System: A Future Within Reach đăng trên cổng thông tin của Cơ quan Thuế Quốc gia Indonesia (DJP), AI trong ngành thuế không đơn thuần là công cụ tự động hóa, mà là năng lực mô phỏng tư duy con người. Nó có thể học hỏi từ dữ liệu, phân tích hành vi, đưa ra dự đoán hoặc quyết định, từ đó hỗ trợ quá trình ra quyết định một cách chính xác và kịp thời hơn.
4. Thực tiễn: Các công cụ trợ lý AI cho ngành thuế đang được sử dụng trong & ngoài nước
Trợ lý AI đang được ứng dụng vào lĩnh vực thuế tại Việt Nam và nhiều quốc gia, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ người nộp – xử lý hồ sơ thuế. Dưới đây là một số ví dụ tiêu:
4.1. Công cụ trợ lý AI cho ngành thuế đang được ứng dụng tại Việt Nam
Tại Việt Nam, quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực thuế đang có những bước tiến rõ nét, trong đó nổi bật là sự ra đời của trợ lý ảo hỗ trợ người nộp thuế. Đây là một trong những phân hệ ứng dụng trí tuệ nhân tạo đầu tiên của ngành thuế.
Theo thông tin cập nhật từ báo vtv.vn, ngày 21/11/2024, Tổng cục Thuế đã chính thức ra mắt trợ lý ảo thí điểm tại Cục Thuế TP. Hà Nội, với mục tiêu hỗ trợ người nộp thuế tra cứu thông tin, chính sách, quy trình nộp thuế một cách dễ dàng và thuận tiện hơn.
Người dân, hộ kinh doanh và doanh nghiệp có thể tương tác với trợ lý ảo 24/7 thông qua nhiều nền tảng số như:
- Cổng thông tin điện tử của ngành thuế
- Ứng dụng thuế điện tử eTax Mobile
- Ứng dụng “Công dân Thủ đô số” – iHanoi
Trợ lý ảo này ứng dụng AI có khả năng học hỏi liên tục từ trải nghiệm người dùng, giúp cập nhật và nâng cao độ chính xác trong phản hồi theo thời gian. Hiện tại, hệ thống đã tích hợp hơn 12.000 nội dung liên quan đến thuế, sẵn sàng phục vụ hàng triệu người nộp thuế cá nhân, hộ kinh doanh và doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội.
Trợ lý AI không chỉ giúp người dân nhanh chóng tìm hiểu quy trình, chính sách hay cách kê khai thuế, mà còn giúp giảm bớt khối lượng công việc cho cán bộ thuế. Nhờ đó, chất lượng phục vụ được nâng cao, người dân cảm thấy thuận tiện và hài lòng hơn, đúng với mục tiêu chuyển đổi số lấy người dân làm trung tâm.
4.2. Công cụ trợ lý AI cho ngành thuế đang được ứng dụng tại nước ngoài
Theo báo cáo từ bài viết AI in the Taxation System: A Future Within Reach, dưới đây là các công cụ trợ lý AI cho ngành thuế đang được áp dụng:
(1) Tại Vương quốc Anh, Cơ quan Thuế và Hải quan (HMRC) sử dụng hệ thống AI “Connect”, có khả năng phân tích dữ liệu từ hơn 30 nguồn khác nhau để phát hiện thu nhập chưa được khai báo.
(2) Trong khi đó, Sở Thuế vụ Hoa Kỳ (IRS) ứng dụng machine learning để xác định hành vi trộm danh tính và phát hiện các trường hợp gian lận hoàn thuế.
(3) Ở Singapore, cơ quan thuế tích cực ứng dụng phân tích dự đoán (predictive analytics) để khoanh vùng các trường hợp có nguy cơ không tuân thủ và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ bằng các công cụ số dựa trên AI.
(4) Còn tại Úc, Cơ quan Thuế Úc (ATO) đã triển khai trợ lý ảo tích hợp AI nhằm xử lý hàng triệu truy vấn của người nộp thuế, giúp giảm tải cho bộ phận hỗ trợ truyền thống và nâng cao chất lượng phục vụ.
Những ví dụ này cho thấy, AI trong ngành thuế không chỉ giúp phát hiện gian lận, tối ưu hóa kiểm tra nội bộ, mà còn góp phần rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, nâng cao tỷ lệ tuân thủ, đồng thời đưa dịch vụ thuế đến gần hơn với người dân.
Cũng theo bài viết, Satya Nadella – CEO Microsoft đã từng khẳng định: “AI will amplify human potential, not replace it”, các công cụ trợ lý AI trong ngành thuế cũng đang được triển khai với tinh thần bổ trợ, mở rộng khả năng của con người, thay vì thay thế họ hoàn toàn.
5. Dự đoán về Trợ lý AI cho ngành thuế trong tương lai
Theo báo cáo của Thomson Reuters, thay vì thay thế con người, trợ lý AI cho ngành thuế đang thúc đẩy sự xuất hiện của các vai trò mới như chuyên gia dữ liệu thuế, cố vấn chiến lược, đồng thời đòi hỏi kỹ năng phân tích, tư duy phản biện và giao tiếp chuyên sâu hơn. Điều này sẽ kéo theo xu hướng chuyển dịch mô hình định giá dịch vụ thuế từ tính phí theo giờ sang các mô hình linh hoạt hơn như value-based pricing (định giá dựa trên giá trị).
Về phía người nộp thuế, trợ lý AI cho ngành thuế mang lại trải nghiệm tốt hơn thông qua tốc độ phản hồi nhanh hơn, khả năng giải thích chính sách dễ hiểu hơn và phân tích dữ liệu sâu hơn.
Tuy nhiên, báo cáo cũng cho thấy các chuyên gia vẫn đề cao yếu tố an toàn dữ liệu (65%) và yêu cầu AI phải được kiểm chứng bởi con người trước khi đưa ra lời khuyên thuế (66%). Điều này cho thấy AI trong ngành thuế vẫn cần một hành lang pháp lý và đạo đức rõ ràng để phát triển bền vững.
Với tiềm năng tăng hiệu suất, hỗ trợ ra quyết định và nâng tầm dịch vụ công, trợ lý AI cho ngành thuế hứa hẹn sẽ là chìa khóa quan trọng giúp xây dựng một hệ thống thuế hiện đại, minh bạch và lấy người dân làm trung tâm.
Xem thêm: Ứng dụng ai trong dạy học
