Lợi ích của thành phố thông minh đối với cuộc sống và quản lý đô thị

Lợi ích của thành phố thông minh ngày càng được nhấn mạnh trong việc nâng cao chất lượng sống và tối ưu hóa quản lý đô thị. Các giải pháp công nghệ và dữ liệu giúp đô thị vận hành hiệu quả, thông minh và thân thiện hơn với người dân. Trong bài viết này, cùng FPT IS tìm hiểu thành phần, lợi ích cũng như thách thức khi xây dựng một thành phố thông minh.

1. Lợi ích của thành phố thông minh

Dưới đây là những lợi ích nổi bật mà thành phố thông minh mang lại cho người dân, doanh nghiệp và xã hội:

1.1. Lợi ích đối với cư dân

1) Cơ sở hạ tầng phát triển

Cơ sở hạ tầng là nền tảng cho phát triển kinh tế và đô thị thông minh. Đường sá được nâng cấp với chiếu sáng, đèn tín hiệu tự động; ngập lụt được cải thiện; công trình phúc lợi, du lịch, giải trí xây dựng hiện đại, hài hòa với đô thị.

2) Giao thông thông minh, hạn chế ùn tắc

Trong đô thị thông minh, giao thông kết nối trực tuyến giúp người dân theo dõi tình hình theo thời gian thực, chọn tuyến đường tối ưu và giảm ùn tắc. Hệ thống giao thông công cộng được phát triển, giảm áp lực giao thông và ô nhiễm môi trường.

3) Dịch vụ y tế và giáo dục nâng cao

Đô thị thông minh thúc đẩy quá trình số hóa trong các lĩnh vực như y tế và giáo dục. Người dân có thể dễ dàng đặt lịch khám, nhận chẩn đoán trực tuyến, giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe. Trong giáo dục, việc học trở nên linh hoạt và thuận tiện hơn thông qua các nền tảng trực tuyến, cho phép học sinh, sinh viên làm bài, nộp bài và tham gia các khóa đào tạo từ xa một cách dễ dàng.

4) Tiếp cận tri thức mới

Hệ thống Internet và viễn thông hiện đại giúp dịch vụ trao đổi thông tin phát triển mạnh mẽ. Người dân có thể chủ động tìm kiếm mọi thông tin cần thiết để phục vụ học tập và công việc. Tri thức mới được cập nhật liên tục, giúp cộng đồng nắm bắt xu hướng toàn cầu và phát triển nhanh chóng.

5) Không gian sống lý tưởng

Đô thị thông minh hướng tới môi trường sống trong lành, cơ sở hạ tầng đầy đủ và tiện nghi, đáp ứng mọi nhu cầu của người dân. Cuộc sống trở nên tiện lợi, dễ dàng hơn, tạo nên không gian lý tưởng để con người tận hưởng và nâng cao chất lượng sống.

1.2. Lợi ích đối với chính quyền/nhà quản lý

1) Quyết định dựa trên dữ liệu chính xác và nhanh chóng

Nhờ ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn (Big Data) và thiết bị kết nối IoT, chính quyền có thể thu thập và phân tích lượng thông tin khổng lồ để đưa ra quyết định hiệu quả hơn, từ phân bổ lực lượng cảnh sát, dự báo dân số, đến theo dõi nhu cầu của người dân. Điều này giúp nâng cao chất lượng dịch vụ công và tối ưu chi phí vận hành.

2) Tăng cường tương tác với người dân

Dịch vụ số thân thiện giúp người dân dễ dàng tiếp cận thông tin, phản hồi và theo dõi hoạt động chính quyền. Các công cụ như bản đồ tương tác, dashboard hiệu quả, phát trực tiếp các phiên họp góp phần tăng tính minh bạch, củng cố niềm tin và gắn kết cộng đồng.

3) Đảm bảo an toàn và an ninh cộng đồng

Những công nghệ thông minh như nhận diện biển số, cảm biến phát hiện súng, camera cơ thể, hệ thống gọi điện thoại khẩn cấp hiện đại hỗ trợ lực lượng thực thi pháp luật, giảm tội phạm và nâng cao an ninh cộng đồng.

4) Giảm tác động môi trường

Cảm biến chất lượng không khí, năng lượng tái tạo và các tòa nhà tiết kiệm năng lượng giúp quản lý môi trường tốt hơn. Dữ liệu từ cảm biến hỗ trợ lập kế hoạch giảm ô nhiễm, phòng tránh rủi ro sức khỏe và bảo vệ người dân.

5) Cải thiện hệ thống giao thông

Hệ thống giao thông thông minh tối ưu luồng xe, giảm ùn tắc và quản lý bãi đỗ xe hiệu quả. Ứng dụng theo dõi phương tiện công cộng giúp người dân di chuyển thuận tiện, đồng thời mở ra nguồn thu mới cho thành phố.

6) Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đổi mới sáng tạo

Đầu tư vào hạ tầng và công nghệ thông minh tạo đòn bẩy cho tăng trưởng GDP, thu hút doanh nghiệp, cư dân mới và khuyến khích khởi nghiệp. Nguồn dữ liệu mở còn giúp doanh nghiệp ra quyết định tốt hơn và nâng cao năng lực cạnh tranh của thành phố.

7) Quản lý tiện ích công hiệu quả

Cảm biến thông minh giúp phát hiện rò rỉ nước, điện và tối ưu hóa sử dụng tài nguyên. Ví dụ, đồng hồ thông minh tại Cape Town giảm 40–60% lượng nước tiêu thụ, tiết kiệm chi phí và bảo vệ tài nguyên.

8) Cải thiện cơ sở hạ tầng

Nhờ cảm biến và công nghệ phân tích dự báo, chính quyền có thể phát hiện sớm các dấu hiệu xuống cấp của đường sá, cầu cống hay công trình xây dựng, từ đó giảm chi phí sửa chữa và ngăn ngừa rủi ro tai nạn.

9) Nâng cao hiệu quả nhân sự và dịch vụ công

Công nghệ tự động hóa, thiết bị di động và hệ thống cảm biến giúp giảm khối lượng công việc thủ công, cho phép cán bộ tập trung vào các nhiệm vụ chiến lược, qua đó nâng cao năng suất và chất lượng phục vụ người dân.

1.3. Lợi ích cho doanh nghiệp/nhà cung cấp giải pháp

Lợi ích cho doanh nghiệp và nhà cung cấp khi tham gia phát triển thành phố thông minh:

• Thị trường rộng lớn, tiềm năng tăng trưởng cao: Với dự báo 70% dân số toàn cầu sống tại đô thị vào 2050, nhu cầu cho các giải pháp thông minh sẽ rất lớn.
• Hỗ trợ từ Chính phủ và hệ sinh thái khởi nghiệp: Các đề án đô thị thông minh và môi trường đổi mới sáng tạo tại Việt Nam tạo điều kiện thuận lợi cho startup triển khai giải pháp mới.
• Cơ hội ứng dụng công nghệ tiên tiến: Hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam ngày càng hoàn thiện, tạo cơ hội cho các startup phát triển giải pháp đô thị thông minh. Các công nghệ như IoT, AI, 5G, blockchain… giúp họ xây dựng sản phẩm và dịch vụ thông minh, tối ưu quản lý và vận hành hệ thống đô thị.

1.4. Lợi ích cho xã hội

Dưới đây là những lợi ích mà thành phố thông minh mang lại cho cộng đồng và đời sống người dân:

• Kinh tế – Xã hội: Đô thị thông minh thúc đẩy startup công nghệ, tạo việc làm trong kỹ thuật, dữ liệu và quy hoạch, làm kinh tế địa phương sôi động và hỗ trợ tăng trưởng bền vững.
• An ninh: Các hệ thống giám sát thông minh giúp xác minh, nhận dạng và theo dõi các tình huống, từ đó phát hiện sớm và xử lý kịp thời các trường hợp khẩn cấp, đảm bảo an toàn cho người dân.
• Môi trường: Các ứng dụng quản lý năng lượng hiệu quả, sử dụng nguồn năng lượng tái tạo giúp giảm tiêu hao và hạn chế tác động xấu đến môi trường, hướng tới một đô thị xanh – sạch – bền vững.

2. Thách thức khi triển khai thành phố thông minh

Dẫn theo Báo Công lý, ông Trần Quốc Thái – Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) cho biết, dù Việt Nam đã triển khai đô thị thông minh tại Thừa Thiên Huế, Bình Dương, Đà Nẵng, Quảng Ninh, TP.HCM, quá trình này vẫn gặp nhiều rào cản, khiến mô hình chính quyền đô thị thông minh chưa đạt hiệu quả cao. Các thách thức chính gồm:

• Thiếu hành lang pháp lý và cơ chế chính sách đồng bộ: Đây là thách thức lớn nhất, do lĩnh vực đô thị thông minh còn khá mới mẻ, dẫn đến khó khăn trong triển khai và quản lý.
• Thiếu dữ liệu: Việc thiếu dữ liệu nền tảng làm cản trở việc xây dựng và vận hành các hệ thống thông minh, ảnh hưởng đến quyết định quản lý.
• Thiếu nguồn nhân lực: Nguồn nhân lực chất lượng cao hạn chế, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, làm chậm tiến độ phát triển.
• Thiếu nguồn vốn đầu tư lớn: Các dự án đòi hỏi vốn đầu tư khổng lồ, trong khi nguồn lực tài chính chưa đáp ứng, đặc biệt ở các địa phương.
• Quá trình triển khai rời rạc, thiếu sự liên kết: Các hoạt động triển khai còn manh mún, thiếu phối hợp giữa địa phương, bộ ngành và các thành phần kinh tế, dẫn đến hiệu quả thấp

3. Một số ví dụ về xây dựng thành phố thông minh tại Việt Nam và thế giới

Dưới đây là một số mô hình và dự án thành phố thông minh tiêu biểu ở Việt Nam và trên thế giới:

3.1. Thành phố thông minh tại Việt Nam

Năm 2024, Việt Nam có 2 thành phố vào bảng xếp hạng đô thị thông minh thế giới: Hà Nội đứng thứ 97 (tăng 3 bậc so với 2023) và TP. Hồ Chí Minh thứ 105, theo công bố của Viện Phát triển và Quản lý quốc tế phối hợp WeGO.

Kết quả này có được nhờ Hà Nội đẩy mạnh xây dựng hạ tầng số, dữ liệu số, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của cư dân.

• Thành phố đứng thứ hai toàn quốc về chỉ số thương mại điện tử và sự phổ biến của điện thoại thông minh và truy cập internet đã tạo điều kiện thuận lợi cho cư dân.
• Sẵn sàng hạ tầng 5G với 12.000 trạm thu phát sóng (BTS) và cáp quang tới 100% hộ gia đình.
• Hà Nội triển khai 3 hệ thống quan trọng: thủ tục hành chính trực tuyến, quản lý văn bản và quản lý đảng viên. Toàn bộ thủ tục có thể thực hiện online, kể cả trên di động, hướng tới “chính phủ số”.
• Xây dựng thành công các ứng dụng kết nối người dân/doanh nghiệp và chính quyền như iHanoi – “Công dân Thủ đô số”. Ứng dụng giúp phản ánh kiến nghị và Tiếp nhận sáng kiến đóng góp xây dựng Thủ đô
• 5,4 triệu hồ sơ sức khỏe đã kết nối CSDL quốc gia; đang triển khai hệ thống bệnh viện và thẻ vé giao thông.

3.2. Thành phố thông minh tại các quốc gia khác

Dubai: Thành phố thông minh giữa sa mạc

Trong những năm gần đây, Dubai trở thành hình mẫu đô thị đổi mới. Kể từ khi khởi động Dự án Thành phố Thông minh Dubai (2013), thành phố đầu tư vào các lĩnh vực then chốt – giao thông, năng lượng, an ninh và quản trị, để chuyển mình thành đô thị thông minh.

Dubai sở hữu hệ thống giao thông công cộng thông minh như metro tự động, xe buýt và tram điện,… được hỗ trợ bởi ứng dụng và cảm biến để nâng cao trải nghiệm di chuyển và giảm ùn tắc. Thành phố cũng ứng dụng công nghệ tối ưu hóa nước, năng lượng, giảm tác động môi trường, đồng thời nổi bật về an toàn nhờ hệ thống giám sát video tiên tiến

Với mục tiêu trở thành thành phố thông minh nhất thế giới vào năm 2030, Dubai dự kiến áp dụng các công nghệ tương lai như taxi bay và các tòa nhà in 3D.

Singapore: Thành phố thông minh hàng đầu thế giới

Singapore luôn nằm trong top các thành phố thông minh trên thế giới theo nhiều chỉ số, liên tục giữ vị trí trong top 10 của IMD Smart City Index từ năm 2019.

Singapore tiên phong xây dựng thành phố thông minh với mạng internet siêu tốc, Wi-Fi miễn phí toàn dân và mạng 5G độc lập đầu tiên thế giới (CNN). Bên cạnh đó, nền tảng GeoSpace-Sea (2019) của Cơ quan Hàng hải, tổng hợp dữ liệu từ 11 cơ quan để tạo mô hình ảo 2D/3D thời gian thực, hỗ trợ giám sát biển, cải tạo đất, quản lý khử muối, nghề cá và bảo tồn sinh học. MAS (Monetary Authority of Singapore – Cơ quan Tiền tệ Singapore) cũng ban hành Đạo luật Dịch vụ Thanh toán (2020), hợp nhất 7 hình thức thanh toán (gồm tiền điện tử), thúc đẩy startup và chống rửa tiền. Ứng dụng Singpass e-ID (từ 2003) giúp 97% người dân truy cập dịch vụ công; hơn 3,2 triệu người dùng (2021). Những sáng kiến này nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng sống của người dân.

Singapore hướng tới trở thành quốc gia đầu tiên xây dựng thành phố sinh thái thông minh không phương tiện cơ giới, với dự án 5 khu dân cư tại Tengah (42.000 căn hộ), ưu tiên không gian cho người đi bộ và xe đạp.

4. FPT IS – Đồng hành cùng các tỉnh/thành phố kiến tạo thành phố thông minh

FPT IS đã hợp tác với nhiều địa phương triển khai hệ sinh thái các nền tảng và giải pháp cho đô thị thông minh, tập trung vào những lĩnh vực then chốt như chính quyền số, y tế số và giao thông thông minh.

• Chính quyền số: Xây dựng Trung tâm điều hành thông minh, tích hợp dữ liệu đa lĩnh vực với các nền tảng như FPT.Fortuna, FPT.LGSP, FPT.BI. Ứng dụng Công dân số cho phép người dân tra cứu, nộp hồ sơ, phản ánh kiến nghị và thanh toán trực tuyến. Giải pháp này đang được áp dụng tại nhiều tỉnh/thành phố, gồm TP.HCM, Trà Vinh, Cần Thơ và Bình Định.
• Y tế số: Cung cấp hệ sinh thái quản lý bệnh viện thông minh (FPT.eHospital 2.0+), bệnh án điện tử (FPT.EMR), Telehealth, trợ lý ảo và phân tích dữ liệu Health Insight. Giải pháp đã được triển khai tại hơn 300 bệnh viện, bao gồm Bạch Mai, Chợ Rẫy, Nhi Trung ương và Tập đoàn Y khoa Hoàn Mỹ.
• Giao thông thông minh: Phát triển các ứng dụng như TTGT, Cổng thông tin giao thông, Go!Bus, giúp người dân theo dõi tình trạng giao thông, phản ánh hạ tầng và tra cứu lộ trình. Giải pháp đang vận hành tại Bình Định, Đà Nẵng, Đồng Nai, TP.HCM, góp phần giảm ùn tắc và nâng cao hiệu quả quản lý.

FPT IS tự hào được tham gia vào nhiều diễn đàn quan trọng của Chính phủ, đồng thời được tin tưởng là đối tác chiến lược của nhiều tỉnh/thành phố trong việc hoạch định, triển khai và vận hành đô thị thông minh, hướng đến sự phát triển bền vững của kinh tế – xã hội, đạt được nhiều kết quả thực tiễn làm tiền đề quan trọng.

Tóm lại, lợi ích của đô thị thông minh không chỉ thể hiện ở việc quản lý hạ tầng và dịch vụ công hiệu quả hơn, mà còn ở khả năng nâng cao trải nghiệm sống của người dân và thúc đẩy phát triển bền vững. Việc ứng dụng công nghệ một cách đồng bộ giúp đô thị vận hành linh hoạt, hiện đại hóa toàn diện, đồng thời kiến tạo môi trường sống tiện nghi, an toàn và đáng mơ ước.