Hướng Dẫn Tạo Trợ Lý AI Chuyên Dụng Cho Business Analyst Và Tester Với Custom GPTs

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ còn là công cụ hỗ trợ giao tiếp hay tra cứu thông tin, mà đang dần trở thành một “trợ lý chuyên môn” thực thụ trong nhiều lĩnh vực. Đối với các nhóm Business Analyst (BA) và Tester, việc tận dụng AI để tự động hóa các tác vụ phân tích nghiệp vụ và tạo test case có thể giúp tiết kiệm đáng kể thời gian, đồng thời nâng cao chất lượng công việc.

Bài viết sẽ hướng dẫn cách xây dựng Trợ lý AI chuyên dụng dành cho BA và Tester bằng công cụ Custom GPTs của OpenAI — một nền tảng cho phép người dùng tùy chỉnh ChatGPT để phục vụ các mục đích công việc cụ thể, mà không cần có kiến thức lập trình hay kỹ thuật phức tạp.

1. Điều kiện cần thiết

Để bắt đầu, người dùng cần sở hữu một tài khoản trả phí của OpenAI, chẳng hạn như ChatGPT Plus, Team, hoặc Enterprise. Các gói này mở khóa nhiều tính năng nâng cao, trong đó có khả năng tùy chỉnh và huấn luyện AI theo mục đích riêng — điều mà phiên bản miễn phí chưa hỗ trợ.

Ngoài ra, bạn nên chuẩn bị sẵn các tài liệu liên quan đến công việc như Business Requirement Document (BRD), tài liệu đặc tả yêu cầu, hoặc file test case mẫu. Đây sẽ là dữ liệu giúp AI hiểu rõ hơn về bối cảnh nghiệp vụ và cách bạn mong muốn AI hoạt động.

2. 4 bước tạo Custom GPT (Open AI)

Bước 1: Truy cập GPT Builder

Trước tiên, hãy đăng nhập vào tài khoản ChatGPT Plus của bạn. Ở thanh công cụ bên trái, chọn mục “Explore GPTs”, sau đó nhấn nút “Create” ở góc trên bên phải để bắt đầu quá trình tạo một Trợ lý AI mới.

Giao diện này được gọi là GPT Builder – công cụ giúp bạn “trò chuyện” với ChatGPT để cùng tạo nên một phiên bản AI hoàn toàn mới, mang chức năng và tính cách riêng biệt.

Bước 2: Trò chuyện với GPT Builder (Tab “Create”)

Điểm đặc biệt của GPT Builder là bạn không cần viết mã lập trình. Thay vào đó, bạn chỉ cần mô tả bằng ngôn ngữ tự nhiên về loại AI mà bạn muốn tạo.

Ví dụ, bạn có thể nhập mô tả như sau:

“Tôi muốn tạo một Trợ lý AI chuyên phân tích tài liệu BRD và tạo test case cho hệ thống CRM của ngân hàng. Trợ lý này cần hiểu các quy tắc nghiệp vụ và xuất ra bảng test case ở định dạng Markdown. Tên của nó là ‘TestCase Generator’.”

Ngay sau đó, GPT Builder sẽ tự động đề xuất tên cho Trợ lý AI, tạo ảnh đại diện, và soạn thảo phần hướng dẫn ban đầu. Nhờ cách tiếp cận tự nhiên này, người dùng không cần kiến thức kỹ thuật vẫn có thể tạo nên một AI trợ lý được “thiết kế riêng” cho công việc của mình.

Bước 3: Tinh chỉnh chi tiết (Tab “Configure”)

Sau khi tạo xong bản nháp, bạn sẽ chuyển sang bước tinh chỉnh. Đây là giai đoạn quan trọng giúp định hình cách AI hiểu và xử lý yêu cầu công việc.

Trong mục Name & Description, bạn có thể đặt lại tên và mô tả rõ ràng hơn cho Trợ lý AI để phản ánh đúng chức năng.

Phần Instructions là “bộ não” của Trợ lý AI – nơi bạn mô tả cụ thể cách AI cần hành xử, dữ liệu cần quan tâm, cách phản hồi, và định dạng kết quả mong muốn. Càng chi tiết, Trợ lý AI càng hoạt động chính xác và ổn định hơn.

Tiếp theo là Conversation Starters, nơi bạn có thể thêm các câu gợi ý để người dùng bắt đầu tương tác, chẳng hạn: “Tạo test case cho chức năng Đăng nhập” hoặc “Phân tích mục 2.4 trong BRD CRM.”

Ở phần Knowledge, bạn có thể tải lên các tài liệu nghiệp vụ hoặc tệp mẫu mà AI cần học theo, như file BRD, đặc tả yêu cầu hoặc test case demo. Đây là cơ sở để AI hiểu đúng bối cảnh doanh nghiệp và sinh nội dung phù hợp với thực tế.

Nếu muốn, bạn có thể bật thêm các Capabilities như duyệt web, tạo hình ảnh (DALL-E) hay phân tích dữ liệu bằng Code Interpreter – rất hữu ích khi cần xử lý file Excel hoặc CSV. Với các nhóm chuyên nghiệp, mục Actions còn cho phép kết nối AI với hệ thống bên ngoài (ví dụ Jira) để tự động tạo ticket khi phát hiện lỗi test.

Bước 4: Lưu và chia sẻ Trợ lý AI

Sau khi hoàn tất các bước cấu hình, bạn chỉ cần nhấn “Save” để lưu lại Trợ lý AI của mình. Hệ thống sẽ cho phép bạn chọn cách chia sẻ:

• Only me – chỉ bạn có quyền sử dụng.
• Anyone with a link – chia sẻ cho người khác thông qua đường dẫn.
• Public – công khai trên GPT Store để mọi người cùng trải nghiệm.

3. Xây dựng bộ chỉ dẫn (Instructions) cho Trợ lý AI chuyên dụng cho BA và Tester

Khi đã hiểu quy trình tạo Custom GPT, bạn có thể bắt đầu xây dựng các Trợ lý AI phục vụ những tác vụ cụ thể. Dưới đây là hai ví dụ phổ biến và mang lại hiệu quả cao nhất trong môi trường dự án phần mềm.

3.1 Trợ lý AI Sinh Test Case – Dành cho Tester

Với các chuyên viên kiểm thử, việc đọc tài liệu BRD và viết test case thường tốn nhiều thời gian. Trợ lý AI có thể giúp tự động hóa công việc này.

Chỉ cần mô tả chi tiết trong phần Instructions, bạn có thể hướng dẫn Trợ lý AI đọc nội dung BRD, hiểu các quy tắc nghiệp vụ và sinh ra bảng test case theo mẫu chuẩn Markdown, bao gồm các cột như Testcase_ID, Function, Precondition, Test Steps, Expected Result…

Ví dụ, khi bạn nhập yêu cầu:

“Hãy tạo test case cho mục 2.4 trong tài liệu BRD CRM_(Tên ngân hàng) v2.0, bao gồm các case: hiển thị form, nhập thông tin khách hàng, chọn nguồn, validate, hiển thị cảnh báo.”

Thông tin đầu ra sẽ hiện một bảng test case định dạng Markdown có đủ các trường thông tin, bao quát tất cả điều kiện hiển thị, ràng buộc và dữ liệu danh mục.

AI cũng có thể tự động phân loại độ ưu tiên, sinh các kịch bản kiểm thử theo từng trường dữ liệu, ràng buộc (validation) hoặc trạng thái giao diện (ẩn/hiện).

Nhờ vậy, Tester có thể nhanh chóng có được một bộ test case chi tiết, giảm thiểu thao tác thủ công và tập trung hơn vào việc đánh giá chất lượng tổng thể của hệ thống.

3.2 Trợ lý AI Phân Tích Yêu Cầu – Dành cho Business Analyst

Đối với BA, việc đọc hiểu và phân tích user story để xác định các tiêu chí chấp nhận (Acceptance Criteria) hay điểm cần làm rõ là công việc thường xuyên.

Với Trợ lý AI này, bạn chỉ cần nhập đoạn mô tả user story hoặc phần trích từ BRD, AI sẽ tự động tóm tắt nội dung, đưa ra danh sách các tiêu chí chấp nhận dưới dạng “GIVEN – WHEN – THEN”, liệt kê các câu hỏi cần làm rõ và gợi ý các trường hợp ngoại lệ.

Ví dụ, khi bạn nhập yêu cầu:

“Là một người quản lý, tôi muốn xem báo cáo doanh thu theo tháng để theo dõi tình hình kinh doanh.”

AI sẽ phân tích và xuất ra một bản tổng hợp gồm phần tóm tắt ngắn gọn, danh sách tiêu chí chấp nhận, các câu hỏi cần hỏi lại Product Owner, cùng các tình huống đặc biệt cần được xử lý.

Điều này giúp BA tiết kiệm thời gian, đảm bảo yêu cầu được phân tích kỹ lưỡng, đồng thời hỗ trợ nhóm phát triển hiểu rõ hơn về phạm vi nghiệp vụ.

4. Một số ứng dụng mở rộng

Khi đã quen với cách tạo Custom GPT, bạn có thể thử nhiều ý tưởng khác nhau như:

• Tạo dữ liệu test mẫu để nạp vào hệ thống kiểm thử.
• Viết kịch bản kiểm thử End-to-End (E2E) từ mô tả luồng người dùng.
• Tự động vẽ sơ đồ quy trình nghiệp vụ (Business Flow hoặc Activity Diagram) bằng cú pháp Mermaid.

Những ý tưởng này có thể được triển khai từng bước, giúp đội ngũ dần hình thành “hệ sinh thái AI nội bộ”, nơi mỗi Trợ lý AI phụ trách một phần việc cụ thể, tự động hóa quy trình và giảm khối lượng thao tác thủ công.

5. Kết luận

Việc xây dựng các Trợ lý AI chuyên biệt không còn là điều xa vời hay chỉ dành cho các kỹ sư công nghệ. Với Custom GPTs, bất kỳ BA hoặc Tester nào cũng có thể tự tạo cho mình một “trợ lý AI” riêng để hỗ trợ công việc hằng ngày.

Điều quan trọng là bắt đầu từ quy mô nhỏ, ví dụ tạo một Trợ lý AI chỉ để sinh test case cho một màn hình cụ thể hoặc phân tích một nhóm user story. Sau khi kiểm chứng hiệu quả, bạn có thể tiếp tục tinh chỉnh, mở rộng phạm vi, hoặc tích hợp AI vào các quy trình hiện có.

Khi được sử dụng đúng cách, AI không chỉ giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực, mà còn mở ra cách làm việc mới – thông minh, hiệu quả và sáng tạo hơn cho toàn bộ đội ngũ.